Nieuwe familiegegevens !!!

Gerard Altena 29/3/2009

Gelukkig Nieuwjaar !!!

Van Daysi, Daritza, Dylan, Gwen en Gerard. Wij wensen u het allerbeste voor het komende jaar en we hopen dat we u nog heel wat leesplezier kunnen verschaffen! Ook zijn er weer wat aanpassingen gedaan en komen er binnenkort weer meer. Zo is het menu verbeterd en de pagina's zijn weer makkelijker te vinden en te bookmarken, ook de back-button werkt weer normaal. Veel plezier en hou deze site in de gaten...

Gerard Altena 1/1/2009

Nieuwe versie Altejeda website

Eindelijk is het zover, de website is verbeterd en heeft een aantal nieuwe items. Zo kunt u een vernieuwde namenindex vinden, en een index met alle stamvaders. Het menu is verbeterd, en alle links werken weer. Als u problemen of opmerkingen heeft, laat het me dan weten!

Gerard Altena 29/09/2008

Dit is weer eens een nieuwe versie van de Altejeda-site.
We hebben een nieuw fotoalbum, nieuwe stamboompagina's en een echte Blog.
Hierdoor wordt het makkelijker om de site te onderhouden en daardoor zal er vaker nieuwe content te zien en te lezen zijn.
Laat eens weten of het bevalt!
En of er iets ontbreekt of niet werkt!

• Kastelen en plaatsen met de naam Altena
• Gerulf en gardulf
• Oorsprong altena
• Oorsprong makkum

Het land van Altena

Het land van Altena, van wie was dat nou?

In nederland is het land van Altena redelijk bekend, vaak wordt het ook het land van Heusden en Altena genoemd,
maar als het land van Altena is wie is dan die Altena?


Het land van Altena

Als je het in de encyclopedie opzoekt dan vindt je dat het landgoed een leen van de Graaf van Kleef was.
Nu is van de Graaf van Kleef bekend dat deze in mannelijke lijn terug gaat naar de Duitse graven von Altena.
Zou het land van Altena dus eigenlijk van de duiste graven von Altena zijn geweest?
Deze duitse graven von Altena worden het eerst vermeld vanaf de 12de eeuw.
Als we echter in de boeken (internet!) duiken vinden we echter ook een Heer Dirk van Altena met een zoon
Boudewijn van Altena welke in de 12de eeuw op kruistocht gaan met de Hollande Graaf Floris de IIIde.
Dit blijkt toch een andere persoon te zijn dan Graaf Dirk van Kleef (-von Altena).
In die tijd was de duitse Graaf von Altena namelijk nog niet in het bezit van Kleef.
Bij Klaversma vinden we het verhaal over deze nederlandse Heren van Altena.
Er was een Dirk I van Altena, zijn (schoon?!) zoon Dirk II, diens zoon Boudewijn van Altena en diens zoon
Dirk III van Altena.
Dirk II ging zoals gezegd met zijn zoon Boudewijn op kruistocht:

Citaat Klaversma:

We mogen dus aannemen, dat Dirk en Boudewijn van Altena tot de groep edelen behoorden, die Floris III op de kruistocht vergezelden en ook dat maakt het waarschijnlijk, dat Dirk I ca 1172 is gestorven en we hier met een Dirk II van Altena te doen hebben. Immers als men aanneemt, dat Dirk I bij zijn eerste optreden in 1143 - dadelijk als eerste lekengetuige - ongeveer 25 jaar was, dan zou hij in 1189 ruim 70 jaar geweest zijn, een leeftijd om grote, moeizame veldtochten aan jongeren over te laten. Ook is het waarschijnlijk, dat Boudewijn van Altena nog vrij jong was, toen hij in 1200 overleed, want zijn dochter Sophia overleefde hem ca 50 jaar, zijn zoon Dirk ruim 40 jaar en zijn dochter Aleida minstens 30 jaar.³⁸ Deze feiten maken het zeer waarschijnlijk, dat ca 1172 een Dirk I is opgevolgd door een Dirk II, die na 1189 plaats maakte voor zijn zoon Boudewijn.

Later werd zijn zoon Boudewijn Heer van Altena en tenslotte Boudewijns zoon Dirk ook wel Diederik II (of III) genoemd.
Deze laatste Dirk stierf kinderloos en het Graafschap Altena ging over in handen van zijn neef Willem van Horne. Willems moeder was een zus van Boudewijn van Altena.
Deze Heren van Horne noemden zich vervolgens ook Heer van Altena.
Een latere graaf van Horne werd bekend doordat hij samen met de Graaf van Egmond onthoofd werd.
Dit gebeurde op bevel van Alva/Filips II in Brussel op de grote markt. Er wordt gezegd dat de Graaf van Horne begraven ligt onder het altaar in de kerk van Weert.
Daar is wel een grafsteen met daarop al zijn titels waaronder twee keer 'van Altena'.
Waarom twee keer ??
Het is goed mogelijk dat dit te maken heeft met een verondersteld huwelijk tussen Ida van Teisterbant en Dietrich van Kleef in de 11de eeuw. Hierdoor kwam Kleef in het bezit van het land van Altena in Teisterbant. De Graaf van Horne stamt van beide takken af en kon daardoor twee keer Altena vermelden. Ook is het mogelijk dat de vader van Dietrich van Kleef, Rutger van Kleef welke ca 1020 als eerste officiele Graaf van Kleef wordt genoemd, afstamde van de Gerulfingen en daarmee ook de bezittingen van hen meenam...
Hierover later meer.

Nu geeft Klaversma aan dat hij niet weet waar het geslacht van Altena vandaan komt.
Hij vermoed dat het om plaatselijke edelen uit het land van Altena gaat.
Als wij daar gaan kijken is de plek nog te vinden bij Almkerk waar het kasteel Altena gelegen heeft.
Bij Almkerk is een verhoging in het landschap waar het kasteel gestaan heeft.
Onderzoek heeft uitgewezen dat dit kasteel waarschijnlijk uit de 9de eeuw stamt.


Kasteel Altena in het land van Altena.

Dit zou betekenen dat er al veel eerder Heren van Altena zijn geweest.
In de stamboom van van Arkel komen we eerder al een heer Willem van Altena met zijn dochter tegen.
Toen was er echter nog geen sprake van een Graaf, waarom is zo'n plaatselijke Heer
dan opeens graaf geworden?
Zou hij dit te danken hebben aan zijn verdiensten op de kruistochten?
Dan zou er toch wel iets van terug te vinden moeten zijn!
Wat echter wel te vinden is op het internet is dat een Graaf Dietrich/Thierry (= Dirk) van Mompelgard
trouwde met een dochter van de heer van Altena! Zou Dirk I van Altena al Graaf zijn
geweest voordat hij het land van Altena onder zijn hoede kreeg?

In 'Histoire Genelogique de la Maison de Hornes, Bruxelles
1848; Notice Historique Sur L'Ancien Comte de Hornes, Gand 1850;
Europaische Stammtafeln, Marburg 1978' staat dat het hier om Dietrich II gaat welke een dochter van
Dirk van Kleef-Altena trouwt. In die tijd was er geen Dirk van Kleef met een dochter Margarethe. Er staat bij deze Dirk echter : seigneur de Altena de la Maison de Cleves
Als we verder kijken naar een Dirk(Thierry) van Montfaucon/Mompelgard dan vinden we een vermelding van een Thierry van Montfaucon/Mompelgard aartsbisschop van Besancon
welke in 1189 tijdens de 3de kruistocht in Antiochie door de pest omkwam.
Dit zelfde gebeurde volgens Klaversma met Dirk II.
Als we dan bij Klaversma het wapen van de heren van Altena terug vinden als twee zalmen
welke verticaal met de rug naar elkaar toe afgebeeld worden dan lijkt het me dat we de juiste
persoon gevonden hebben! Het geslacht van Mompelgard heeft precies hetzelfde wapen!
Dankzij een oplettende onderzoeker op het Nifterlaca-forum met pseudoniem Dagobert weten we zelfs dat het in beide gevallen niet om zalmen gaat,
maar om barbelen, en daar schijnt de franse naam Bar weer vanaf geleid te zijn. Deze vis kwam in die streken veel voor.
Deze Dirk van Mompelgard was tevens bisschop van Besancon, in die tijd was het blijkbaar dan toch mogelijk te trouwen,
maar dat zal niet aan de grote klok gehangen zijn, waardoor daar ook weinig van terug te vinden is.
 

Zegel van Dirk, heer van Altena. Afbeelding op het schild: twee afgewende zalmen.
Omschrift: SIGILLU - - TEHODERICI DE HOTTENA . .
Oorkonde van 1212. Abdij Averbode (Corpus Sigillorum Neerlandi-corum nr. 652).

Zegel van Dirk, heer van Altena.
Afbeelding: twee zalmen.
Omschrift:SIGILLUM THEOD - - - ALTENA.
Oorkonde van 1224. Abdij Averbode.
(corp. Sigill. Neerl. nr. 654).

Het wapen van Bar.



Het wapen van de Heren van Altena

Wie was die van Mompelgard zult u zich afvragen?
Dit geslacht was ook bekend onder de franse naam 'Montbeliard' en stamde af van o.a. de graven
van Bar, later hertogen van Bar, oftewel Bar le Duc.
Dit is nu nog een plaatsje in noordoost-Frankrijk. Aldaar is ook nog de ruine terug te vinden
van een imposant kasteel van deze familie.


We mogen ervan uitgaan dat met deze achtergrond de Graaf van Holland zich wel in het gezelschap van deze man durfde te tonen.
Als we dan Klaversma nog eens goed doorlezen vinden we de volgende noot:
 

⁴² Collectie van Spaen bewaard bij de 'Hoge Raad van Adel' 's-Gravenhage inventarisnr. 182,
Tomus I, fol. 24 en in de genealogie van het geslacht Altena. Vriendelijke mededeling van Mr.
O. Schutte, Secretaris van de Hoge Raad van Adel. Boudewijns zoon Dirk III heet in Van
Spaens aantekeningen: Diederik van Altena, Heer van Altena, Brusten (Brusthem), Wael-
wijck, Weerden, Muyden, Hedel, Barl, Meeuwen, Drunen etc. Met uitzondering van Muyden en Barl, waarover geen gegevens bekend zijn, had heer Dirk inderdaad in alle genoemde plaatsen bezit of rechten.

We mogen nu wel aannemen dat dit Barl staat voor Bar (le Comte/le Duc).
(We zullen Bar le Duc later weer tegenkomen bij de eerste Oranje Nassau: Rene van Chalon)

Een citaat uit Wikipedia:

In the middle of the 10th century, the territory of Bar (Barrois)formed a dependency of the Holy Roman Empire. The first dynasty of Bar were in fact dukes of Upper Lotharingia out of the house of the counts of the Ardennes, descendants of count palatine Wigeric of Lotharingia. They chose their seat at Bar, which was subsequently called Bar-le-Duc. This Ardennes-Bar dynasty became extinct with duke Frederick III (d. 1033) and his sister Countess Sophia of Bar (d.1093).

In the 11th century the lords of Bar were only counts of the Bar territory (le Barrois). They belonged to the house of Mousson-Montbeliard-Ferrette.

Het vervolg van dit verhaal is terug te vinden bij de Graven van Horne.
Wat er aan vooraf ging is ook een goede vraag!
Zouden er vanaf de negende eeuw Heren van Altena op het kasteel Altena in het land van Altena
gewoond hebben? En wat ging daar dan aan vooraf?

Als we nu naar het duitse Altena kijken dan blijkt ook daar dat het kasteel mogelijk in de negende eeuw gebouwd is.
Tegelijkertijd twee kastelen met de zelfde naam? Daar moet dan toch haast wel een verband bestaan.
Dezelfde persoon welke hier beide gebieden in bezit heeft, of familieleden welke beide een kasteel bouwen?

In wat voor tijd leefden we toen?
Onze voorouders (Friezen, Franken en Saksen ) hadden in de negende eeuw nogal last van de noormannen, welke niet alleen het huidige Nederland plunderden, maar zelfs door de keizer het bestuur over deze gebieden hadden gekregen.

Om een spoor terug te vinden zullen we eerst eens naar de betekenis van de naam Altena gaan kijken.
Bij Klaversma vinden we de volgende verklaring:
 

Veeleer dient daarom aangenomen te worden, dat de naam Altena uit een geografisch begrip is ontstaan. Immers in een oorkonde uit 966 wordt gesproken over een hoeve 'in comitatu Testrebatensi super fluvio Huoltena', waaruit blijkt, dat er toen in die streek een rivier stroomde, die Huoltena heette.¹⁹ Deze naam kan op de streek zijn overgegaan, maar waarschijnlijker is, dat het gebied daar Holtenaay - waterig bosland - heeft geheten. In het begin van de 12de eeuw schreef men dit als Altena, omdat men gesteld was op keurig Latijn. Maar toen het respect voor de zuiverheid van het Latijn in de 12de eeuw meer en meer verdween,²⁰ verschenen weer - vanaf 1198 - de eigenlijke vormen Holtena, Outhena, Authena, Houtena, Hautenay, Houtenna, Outhana, Othenay, Althena naast het traditionele Altena, dat het tenslotte won.²¹ Zelfs op een zegel van Dirk van Altena uit 1212 staat Hottena.²²

We zien hier dat er eerst een rivier geweest zou zijn, waarnaar het omliggende land werd vernoemd en vervolgens krijgt het kasteel deze naam. Echter naast de rivier is er nog de verklaring dat holtenaay 'nat bosland' betekende. Dit naar analogie met Holtland wat 'bosland' zou betekenen.Meerdere verklaringen welke een beetje aan het kip en ei-probleem doen denken.
Als we dan ook nog verder kijken zien we hier dat holt als oorsprong van altena gezien wordt, dus altena is een verbastering van holtena.
Deze verklaring lijkt niet echt overtuigend, zeker niet als we straks kijken wat de taalkundige Prof.P. Derks hierover te zeggen heeft. We zullen zien dat holtena waarschijnlijk een verbastering is van Altena.
Als we dan zien dat Holland als verbastering wordt gezien van Holt(e)land dan ligt het voor de hand om te denken dat Holte een verbastering kan zijn van Holtena. Zou Holland dan een verbastering zijn van Altenaland?
Hier komen we later nog op terug!

Zoals gezegd heeft de taalkundige Prof. Paul Derks in Duitsland een zeer uitgebreid onderzoek gedaan naar de betekenis van de naam Altena. In Duitsland leeft dit onderwerp veel meer, de Duitse Graven van Altena waren de stamvaders van de Hertogen van Kleef, maar daarmee ook van de Duitse Keizers. Ze waren aangetrouwd met de Franse en Engelse koningen. In Duitsland willen ze ook graag weten waar die Altena's toch vandaan komen. Voor ons heeft Altena naast een Friese klank ook een Duitse klank. Wij denken dan snel aan 'Oude A' en die A zou dan een rivier of watwer kunnen zijn. Paul Derks geeft echter aan dat taalkundig gezien er echter maar een verklaring voor de naam is en dat is dan Al - te - na, oftewel te dicht bij.

Hiervoor geeft hij naast taalkundige nog een aantal argumenten. Zo zou het kasteel Altena in Duitsland zijn naam gekregen hebben toen twee (Romeinse) broers zich vestigden vlak bij het kasteel van Arnsberg en daar hun eigen kasteel bouwden. De buren van Arnsberg noemden dit nieuwe kasteel daarom 'Altena'.
Dat dit vaker voorkwam illustreert een andere bron. Zo was er een Arnold van Altena (!) welke trouwde met een dame van Holte(!) en Arnold kwam zo in het bezit van het kasteel Holten wat voor de graven van Kleef te dichtbij was en vervolgens Altena werd genoemd.
Als derde argument noemt Paul Derks het voorkomen van het plaatsje Alteveer wat er op wijst dat het dan ook normaal is om een plaat Al te na te noemen.

Nu zijn deze drie argumenten mijn inziens niet alleen niet toereikend, maar zetten ze ons ook op een heel ander spoor!
- Als er een plaats Altena bestaat dan is het met enige fantasie niet zo moeilijk om een naburige woonstee welke een naam nodig heeft 'Alteveer' te noemen. In Drenthe komen beide plaatsen dicht bij elkaar voor.
- Het eerste argument is het traditionel argument van Al - te - na, het wordt slechts onderbouwd door het tweede. Hier gebeurt echter iets vreemds, het kasteel Holte wordt te dichtbij gevonden en daarom Altena genoemd, echter Arnold van Altena, de bezitter had deze naam reeds voor die tijd al. Het argument is daardoor niet geldig, de naam Altena was er al aan verbonden. Wat enig verder onderzoek hier echter ook aan het licht brengt is dat er onduidelijkheid bestaat over de vrouw van Arnold van Altena. Soms is dit een vrouwe van Holte(n) maar ook Mechtild van Holland wordt genoemd welke soms weer Mechtild van Holten wordt genoemd.
Hier zou weer sprake kunnen zijn van verbasteringen welke in ieder geval voor verwarring hebben gezorgd.
Waren Holland, Holte(n) en Altena dan toch een en de zelfde?

Door deze drie zwakke argumenten te gebruiken voor de onderbouwing van zijn stelling dat de naam altena voor 'te dicht bij' staat wordt deze verklaring dus op zijn zachtst gezegd twijfelachtig en lijkt het er zelfs op dat Paul Derks er zelf ook niet helemaal uit is.

In zijn overigens zeer interessante verhaal (helaas in het Duits en moeilijk voor Nederlanders te lezen) komt ook een verklaring voor welke ons weer op een interessant spoor zet.
Er zou een zogenaamde 'Noord West' stroming zijn geweest welke veel oude namen met name in Noord-west Europa verklaarde door aan te nemen dat er een zogenaamde 'Keltische' taal zou zijn geweest welke aan de oud-Duitse en oud-Nederlandse taal vooraf ging. Hier werd ook de naam Altena verklaard als een 'hoogte aan het water'. Dit doet ons dan natuurlijk direct aan de noord-nederlande terpen denken. In vroegere tijden waren er geen dijken en stond het water ook hoger. Deze terpen waren dan letterlijk 'Hoogtes in/aan het water'.
Nu zegt Paul Derks echter dat veel van deze 'Noord West'-theorie onjuist bleek te zijn en daarmee vervalt voor hem deze verklaring voor Altena. Wel geeft hij aan dat het voor hem niet mogelijk is om de juistheid van deze verklaring te bepalen. Met andere woorden, dit is een mogelijke verklaring welke niet ontkracht kan worden. Of het echter de juiste is moeten we dan op andere gronden proberen te bepalen!



Word vervolgd!

Gerulf en gardulf

• Kastelen en plaatsen met de naam Altena
• Het land van Altena
• Gerulf en gardulf
• Oorsprong altena
• Oorsprong makkum

Gerulf en Gardulf van Altena?

Zoals we al zagen waren er zowel in Duitsland als in Nederland omstreeks de 9de eeuw bouwwerkzaamheden aan twee kastelen met de naam Altena.

Het ene lag in de graafschap Teisterbant, de andere in het graafschap Berg/Arnsberg.

Bij onze speurwerken in de oude geschiedenisboeken vinden we hele interessante gebeurtenissen in dit tijdsperk.

Rond 800 leefde Keizer Karel de Grote, hij was eigenaar van grote delen van europa waaronder het huidige Nederland en Duitsland. Na zijn dood blijkt zijn rijk echter steeds meer geteisterd te worden door aanvallen van de vikingen uit Skandinavie. Het is voor de toenmalige bewoners zeer moeilijk deze vikingen te weerstaan.

Ze plunderen en moorden met name ook in de huidige Nederlanden en de Keizer kiest eieren voor zijn geld en in plaats van in de aanval te gaan biedt hij de Noormannen juist macht in zijn gebied aan.

Zo komt ook Friesland onder het gezag van een Deense Hertog Godfried. De Friese Graaf Gerulf de oudere verzet zich hiertegen en de Keizer neemt hem daarom zijn Graafschap af in 834. Zijn opvolger wordt Gerhard, dit zal waarschijnlijk een zoon van Gerulf zijn, omdat wij in 885 een Gerulf de jongere tegenkomen, naar aangenomen wordt een zoon of kleinzoon van Gerulf de oudere.

Citaat van o.a. Jaekel over Gerulf de oudere:

bron: /www.genealogie-mittelalter.de

 

Citaat van o.a. Jaekel over Gerulf de jongere:

bron: /www.genealogie-mittelalter.de

Deze Gerulf de jongere blijkt voor ons land van groot belang te zijn geweest. Hij was Graaf van Westergo en als zodanig onderdaan van de Deense Hertog Godfried. Nu waren de Friezen waarschijnlijk niet blij met deze Viking en Gerulf ging samen met zijn broer (of oom?) Gardulf Graaf van Zuidergo (Staveren) op pad om Godfried over te halen tot een vredesbespreking met zijn tegenstanders. Hierbij werd de Viking echter vermoord.

Als beloning voor hun daad werden Gerulf en Gardulf door de keizer rijkelijk beloond.

Zo kreeg Gerulf o.a. Kennemerland en Teisterbant toebedeeld en Gardulf IJssel en Lek (Utrecht).

Gerulf's nazaten groeiden later uit tot de Graven van Holland.

Nu ligt het huidige land van Altena in het toenmalige Teisterbant, en is het dus goed mogelijk dat deze Gerulf de bouwer was van het Nederlandse kasteel Altena. Zou dan Gardulf de bouwer zijn geweest van het Duitse kasteel Altena?

Citaat uit Halbertsma's 'Friesland in de middeleeuwen:

Waldger had zijn machtige positie in beginsel te danken gehad aan zijn vader Gerulf - comites Fresonum worden Gerulf en Gardulf door Regino van Prum genoemd, wanneer dit tweetal - wellicht waren het broers - als legati van de Deen Godfried in het jaar 885 diens eisen aan keizer Karel in komen overbrengen. Gerulf stamde niet uit Teisterbant, het gebied aan weerszijden van de Waal stroomafwaarts Tiel, en hoorde evenmin van huisuit bij de Betuwse adel. Als afgezant van Godfried had hij zijn heer verraden, maar dankzij Gerulfs list had men zich van de zo gevaarlijke Deen kunnen ontdoen tijdens de in scene gezette samenspraak te Spijk bij Lobith. Na deze opzienbarende gebeurtenis - wij komen er nog op terug - stond Gerulf in groot aanzien en hij was er de man niet naar de vogels over het net te laten vliegen. Tijdens het gezagsvacuum dat op de uitschakeling van Godfried in de rijndelta volgde, maakte hij in 889 de koning van het Duitse deelrijk, Arnulf van Karinthie (887-899), een reeks van domeingoederen grafelijke rechten door tussenpersonen te laten waarnemen, in casu vertegenwoordigers van de hier vanouds het grafelijke gezag uitgeoefend hebbende families. In dit geval zouden de comites Fresonum, Gerulf en Gardulf, over andere graafschappen dan Kennemerland het bewind hebben gevoerd, ook al vond Godfried beiden bereid als diens legatus op te treden. Misschien hadden zij ook wel geen andere keus en moesten zij zich de status van vazallen laten welgevallen. Wij zullen trouwens nog aannemelijk maken dat Gerulfs voorzaten uit het Friesland tussen Vlie en Lauwers stamden en daarmede is ook het feit in overeenstemming dat de latere graven van Holland in hun eigen graafschap zo weinig allodiale grond bezaten. Gerulf zal zijn betrekkelijk wankele positie in Kennemerland zelf het beste hebben beseft en haastte zich dan ook hierin verbetering te brengen. Hoogstwaarschijnlijk maakte hij zich meteen al meester van Godfrieds beneficia en zijn het deze welke in 889 door de koning in propria werden omgezet. Hij beperkte zich echter niet tot Kennemerland. Op de goederen tussen de monding van de Oude Rijn en de Swithardeshaga volgt et in loco qui dicitur Bodokenlo hobam unam. Op taalkundige gronden is er geen enkel bezwaar tegen dit oord te vereenzelvigen met Boekel bij Akersloot. De omschrijving geeft al aan dat Bodokenlo niet ten zuiden van de Swithardeshaga lag doch men zou ook aan een ligging in Teisterbant kunnen denken, waar zich ook alle andere, vervolgens opgesomde plaatsen bevinden. Met Koch zijn wij namelijk van oordeel dat met het op Bodokenlo volgende Alburch, Aalburg bij Heusden wordt bedoeld.Voor het dan volgende Hornum hebben wij geen oplossing doch het eveneens onvindbaar gebleven Huvi moet wel hetzelfde oord zijn als Huivi, waar een deel van de Teisterbantse bezittingen lagen van de abdij te Prum, vermeld in een uit het jaar 893 daterend register, in een bewerking van Caesarius tot ons gekomen. Blok heeft daar in zijn studie over Teisterbant al op gewezen. Het dan weer komende Teole, waar de graaf mansam unam verwierf, moet wel Tiel zijn. Hekkesluiter is Aske - Asch bij Buren, in het hart van Teisterbant. De Tielse hoba, die weer moet worden opgevat als een buurschap met alle daaraan verbonden gebruiks- en heerlijkheidsrechten, zou wel eens het corpus van het Tielse St. Walburgsklooster kunnen hebben uitgemaakt, in welk geval de schenking van deze hoba een nadere datering voor de kloosterstichting oplevert - na 889, doch voor 892. Gerulf kan hierbij nauwelijks meer een rol hebben gespeeld. Veeleer kan het de bedoeling van graaf Waldger zijn geweest de stichting van het klooster ten goede te laten komen aan het zieleheil van zijn vader, en om zijn ouders in de kloosterkapel bij te zetten, zoals dit zeker ook zal zijn geschied met graaf Waldger zelf, diens gade en hun zoon, Radbodo. De voorzaten van Gerulfs waren daarentegen geworteld in veel noordelijker streken, wij zullen deze aanstonds nog in het Friese Westergo op het spoor komen De Friese eenden die de Deense ganzen in de Teisterbantse waren komen aflossen, werden door de omwonenden wel geduld maar niet bijgevoederd. De klassieke list die Waldger te baat nam teneinde voorgoed af te rekenen met hertog Everhard - een jachtpartij bood hem daartoe de gelegenheid - illustreert hoe hoog de spanning tussen de Friese homo novus en de vanouds in het stroomgebied van de grote rivieren de boventoon gevoerd hebben de geslachten gerezen was. Everhard, bijgenaamd Saxo, behoorde namelijk tot de aanzienlijksten van Hamaland en zelfs tot de rij aristocratie. Betrokken bij een poging, het in 881 door de Noormannen bezette palatium te Nijmegen te heroveren, was hij door Godfried gevangen genomen en tegen een zeer hoog losgeld weer vrijgelaten. De daarbij ondergane vernederingen hadden Everhard met wrok vervuld, zodat de samenzweerders hem in 885 bereid gevonden hadden de Deen de eerste zwaardhouw toe te dienen. Op een en ander zullen wij nader terugkomen. Als vechtersbazen waren Everhard en Waldger zeker aan elkaar gewaagd, hetgeen onze verwondering niet wegneemt dat de dood van de hertog onverzoend bleef - Waldger moet wel zeer machtig geweest zijn. De koning volstond met het benoemen van Everhards broer Megin hard tot dux.⁷⁷

We zien hier dus dat er bezittingen in Teisterbant en met name bij Aalburg in handen van Gerulf kwamen. Aalburg ligt zoals bekend in het huidige land van Altena. Later ging dit over naar zijn zoon Waldger, welke we kunnen rekenen tot de stichter van Woudrichem in het land van Altena (Waldgersheim)

Wat echter ook zeer interressant is, is de vermelding van Hornum en Huvi. In de stamboom van de heren van Altena komen we zeer prominent de graven van Horne tegen. Dit Hornum kan bijna niet anders zijn dan Horne.

In de stamboom van de duitse graven von Altena komen we de naam Hoevel tegen, dit zou het gezochte Huvi kunnen zijn!

Ook komen we bij Halbertsma de vebinding tegen tussen de Friese Graven en de Kleefse Graven.

Zo had de bovengenoende Waldger een zoon , Radbodo welke kinderloos bleef. Het Graafschap Teisterbant ging over naar Ansfried, uit de familie van de eerste bekende Graven van Kleef:

Na de uitdelingen van Waldgers nalatenschap in het graafschap Nifterlake, de pagus tussen Lek en Hollandse Ifssel, alsmede te Tiel, bleven de grafelijke rechten over Teisterbant nog ter begeving over. De koning beleende hiermede een zekere Ansfried, die als jongeman de koning als diens wapendrager in de jaren 961-962 in Italie had vergezeld. Het tijdstip van de belening is niet bekend, doch deze zal eerst hebben plaatsgevonden na Ansfrieds verblijf in Italie, waar hij na Otto's keizerskroning in 962 nog enkele jaren vertoefde. Naast Teisterbant verwierf hij tevens het graafschap Hoey aan de Maas. Uit de Maasgouw stamde ook zijn vrouw Hereswind, op wier erfgoed te Torn hij een klooster stichtte waarover zijn dochter Benedicta het bewind voerde De familie van Ansfried had ook in het verleden al vele bezittigen in Teisterbant en Utrecht. Tevens wordt er een familiband vermoed tussen bisschop Radboud van Utrecht (uit het geslacht van de friese koning Radboud) en zijn opvolger Balderik van Kleef.

Naast de al genoemde verbanden zijn er nog een aantal opvallende verbindingingen tusen het duitse westfalen en de friese vorsten.

Zo stichte bisschop Liudger, een afstammeling van een Friese aristocraat in de tijd van koning Radboud, een familieklooster in het duitse Werden. De Graven von Altena worden enkele eeuwen later als beschermheer van dit klooster vermeld.

Ook in de 9de eeuw zien we Gunther een zoon van Radboud IV als bisschop van Keulen optreden. Deze Gunther was weer de leermeester van de eerder vermelde Radboud bisschop van Utrecht, welke later heilig werd verklaard.

Maar ook reeds in 716 voer koning Radboud met zijn vloot de Rijn op tot aan Keulen toe!

Nu noemden we al eerder een Graaf Gerhard van Friesland, er was echter sprake van een grote familie met bezittingen in geheel Friesland :

• Kastelen en plaatsen met de naam Altena
• Het land van Altena
• Gerulf en gardulf
• Oorsprong altena
• Oorsprong makkum

Oorsprong van de naam Altena in Makkum?

Altenaland

In het voorgaande zagen wij dat de graven Gerulf en Gardulf vanuit Friesland vertrokken en nieuwe bezittingen kregen in het huidige nederland.
Ook viel het op dat de naam Altena soms verbasterd werd tot Holten(a). Als Gerulf en Gardulf afkomstig zijn uit Altena en deze naam meenemen dan is het logisch dat hun nieuwe land hun naam krijgt. Het zou dan dus Altena-land gaan heten. Graaf Gerulf was de grondlegger van het Graafschap Holland. Een meer voor de hand liggende verklaring als Altenaland voor de naam Holland is dan bijna niet mogelijk! (Altenaland -> Holtenaland -> Holteland -> Holland)
Nu is dit natuurlijk geen bewijs en dat bewijs zal er waarschijnlijk ook niet komen.
Wel kunnen we op zoek gaan naar andere feiten welke deze hypothese kunnen steunen. Dergelijke feiten zijn er te over, welke men als puzzelstukjes in elkaar kan passen. Als men dan naar het beeld kijkt wat dan ontstaat kan dit een overtuigend geheel vormen, of men komt tot de ontdekking dat de puzzelstukjes juist niet bij elkaar passen.

Een nieuwe puzzelstukje vinden we op deze kaart:

Het land van Altena ligt tegen Holtland aan!

Het moge duidelijk zijn dat ik geen professionele historicus ben, toch probeer ik dit verhaal op wetenschappelijke wijze te onderbouwen. Hiervoor is het dan ook noodzakelijk om naar alternatieve hypotheses te zoeken en deze te testen. Juist dit trachten te weerleggen van mijn verhaal bracht weer nieuwe feiten en ideen naar boven welke weer tot een onderbouwing leidden, in plaats van de te verwachten weerlegging!

Bestond Friesland wel voor het jaar 1000?

Volgens Albert Delahaye bestond nederland tussen 300 en 1000 na Christus helemaal niet! Nederland en ook Friesland lagen onder de zeespiegel en alle geschiedenis-verhalen over Bonifatius, Koning Radboud, Utrecht en Dorestad hadden niet plaatsgevonden in het huidige Nederland, maar in het Noordwesten van Frankrijk.
Bonifatius was niet bij Dokkum vermoord maar bij Duinkerken.
Ook onze Graven Gerulf en Gardulf kwamen dus uit Frans-Vlaanderen.
Een mooiere ondergraving van mijn verhaal is niet mogelijk!
Maar even zoeken op het internet en we komen bij de site van Dr. Bruijnesteijn van Coppenraet. Bij hem vinden we een reactie op deze theorie van Delahaye welke veel beter onderbouwd is en welke laat zien dat niet geheel Nederland onder water stond. De waterspiegel stond waarschijnlijk net hoog genoeg om de lage delen van Noord- en Zuid-Holland en Utrecht onder water te zetten en tot moeras te laten worden.
De duinkust bestond nog, evenals de Utrechtse heuvelrug, de veluwe, maar ook delen van Friesland en Groningen.

Op onderstaande kaart zien we dat met name Westergo en Oostergo nog boven water liggen.
Hierbij is ook te bedenken dat in de loop der tijden Friesland steeds lager is komen te liggen door inklinking van de ondergrond en door winning van klei en turf (en tegenwoordig ook door de gaswinning).
Door het zoeken van alternatieve theorien vinden we juist deze belangrijke informatie!

(bron: brucop.com)

Om een lang verhaal vooraf even samen te vatten: Wat kunnen we verwachten?
1. Gerulf en Gardulf kwamen uit Makkum, van de boerderij Altena.
2. Zij stammen af van de Friese koningen, deze woonden ook in Makkum, en wel in het deel wat ooit Statum heette.
3. Dit Statum in Makkum dankt zijn naam mogelijk aan het latijnse Status en is naast de residentie van de Friese koningen waarschijnlijk ook het langgezochte Dorestatum.
4. Makkum dankt zijn naam aan het vroegere Maggenheim, waarvan de naam waarschijnlijk terug gaat naar Magnusheim, de woonplaats van de eerste door Karel de grote aangestelde Friese Graaf Magnus Forteman of misschien wel Karel de grote zelf! (Carolus Magnus).
5. De eerdergenoemde bisschop Liudger zou goed familie kunnen zijn van Gerulf en misschien op Engwier bij Makkum hebben gewoond.
6. In de romeinse tijd zou het Castellum Flevum goed in het latere Statum gelegen kunnen hebben. Bij Dorestad lag een castellum Levefanum (= Flevum?)
7. Het romeinse Marnemanneshaven is waarschijnlijk het huidige Witmarsum, net als Makkum in de gemeente Wunseradiel.
8. Gerard Flamens/Wassemberg/Gelre en zijn broer Rutger van Kleef zouden wel eens telgen uit het Friese gravengeslacht kunnen zijn.


Deze vergaande veronderstellingen zal ik onderbouwen met een aantal feiten en veronderstellingen welke voortvloeien uit informatie uit de geschiedenisboeken, uit archeologisch, geologisch, geografisch en genetisch onderzoek, uit informatie op het internet, maar vooral door het combineren van de verschillende bronnen.
Dit combineren houdt ook in dat er informatie uit verschillende taalgebieden gecombineerd wordt. Zo kan men hoogte aan het water (Altena) in het duits vertalen tot Wassemberg. Dore in Dorestad betekent in het Fries 'de andere', maar het kan ook 'Deur' betekenen!.
Laten we bij het begin beginnen.
Uit archeologisch onderzoek blijkt dat zo'n 800 jaar voor christus de eerste bewoners in het huidige Friesland begonnen met het bouwen van terpen. Daarvoor was er ook bewoning, maar die is niet in verband te brengen met de huidige bewoning. Met name in gaasterland gaat de bewoning nog veel verder terug en is daar vergelijkbaar met de cultuurperiode van de Drentse hunebedbouwers.
De bewoning van Friesland hangt erg samen met de hoogte van de zeespiegel en de gesteldheid van de bodem. Zo was er bij een hoge zeespiegel geen bewoning mogelijk, en bij een lage uiteraard wel. Nu geldt voor Friesland echter dat die zeespiegel dusdanig varieerde dat bepaalde streken van Friesland continu droog lagen (zie de kaart hierboven) en dat andere delen veranderden in moerassen of dat er meer sprake was van kweldergebieden. De hogere gebieden bestonden uit zeeklei bovenop een laag veen welke weer op de oudere zandgrond lag. Deze zeeklei-gebieden liepen van west naar oost in het middengebied van friesland en groningen. Ten zuiden daarvan vonden we dan de gebieden waar het veen tot moeras kon worden. Ten noorden daarvan vonden we de kweldergebieden welke bij laag water droog stonden en voor landaanwas zorgden. Bij hoogwater waren alleen de zeeklei-gebieden bewoonbaar en zelfs dan moest men vaak nog terpen bouwen om ook bij een stormvloed huis en have droog te kunnen houden. De oudste bewoning is terug te vinden op die zeekleistrook. Er is namelijk sprake van een strook bewoning welke zich uitstrekte van vlaanderen via zeeland, holland, flevo, friesland, groningen, noord-duitsland tot zuid-denemarken. Deze strook was echter niet meer dan 10 kilometer breed, zoals in het onderstaande plaatje uit ca 650 te zien is:
(bron: nederlandsheidendom.nl)
Het volgende plaatje laat een nog vroegere periode zien:

(bron: idem)
Gaan we nog verder terug dan zien we dat er slechts een beperkt aantal plaatsen waren waar de eerste bewoners zich vestigden.
(bron: boudicca.de)

We zien dat de eerste bewoners per schip het vlie opvoeren en zich vestigden rond de kop van de huidige afsluitdijk! Ten oosten gingen ze via de Marne meer landinwaarts. Ten westen vestigden ze zich in een gebied ten noorden van de afsluitdijk. Dit gebied is nu verzwolgen door de waddenzee, maar als we naar geologische kaarten kijken zien we dat juist hier iets opmerkelijks aan de hand is. Op texel, wieringen en in gaasterland vinden we verhogingen in het landschap door keileem welke daar is neergelegd door gletsjers in de voorlaatste ijstijd. Dit keileem vinden we echter ook in een lange strook langs de afsluitdijk. Deze grondsoort is erg stevig en spoelt niet zo snel weg. Dit is bij de aanleg van de afsluitdijk dan ook dankbaar gebruikt. De oudste friezen zullen hier dus waarschijnlijk ook een droog gebied aangetroffen hebben. Nu zien we op de kaartjes dat het bewoningsgebied doorsneden wordt door het vlie en de marne. Juist op het punt waar nu die twee bewoningsgebieden (in het tweede kaartje duidelijk te zien) aan elkaar aansluiten vinden we tegenwoordig het dorp makkum! We weten dat het Vlie de hoofdader was van de friese handel ter zee met aan de ene kant de binnenlanden van het huidige Nederland, Belgie en Duitsland en aan de andere kant Scandinavie en de engelse gebieden. Maar ook over land zullen de friezen te voet dan wel te paard gereisd en gehandeld hebben. Juist op het kruispunt van deze twee wegen lag Makkum. Het was dus zowel een economisch alswel militair strategische plek!

Dit laatste aspect roept de vraag op wat voor samenleving we hierbij moeten voorstellen? Als we zien dat de eerste bewoners per schip hier aan landen dan zal het kunnen gaan om handelaren welke hier hun brood wilden verdien, maar het kunnen ook immigranten zijn welke zich hier vestigden met hun koeien en landbouw gaan bedrijven. Het zou nu goed kunnen dat er al sprake was van enige landbouw en veeteelt door bewoners welke uit het hoger gelegen Drenthe naar deze gebieden getrokken waren en dat de nieuwe gasten hier als handelaar dan wel als gewelddadige veroveraar hun profijt van hebben getrokken. Dit lijkt des te aannemelijker omdat er toch vrij snel sprake was van een heus koninkrijk en de friezen bekend werden door naast de handel te water zich ook te manifesteren als geduchte strijders in oorlogen en andere twisten. De basis van hun handel zal vooral de opbrengst van landbouw en veeteelt zijn geweest en zich hebben uitgebreid met artikelen als hout uit scandinavie, ijzer uit duitsland, turf en aardewerk en ook schelpe-kalk en zout uit Friesland. (Bron:arcbv.nl). We zien dat juist Westergo een grote mate aan archeologische goudvondsten laat zien en dit duidt op een economische welvaart in het gebied waar zich de eerste friezen vestigden. Bij onderzoek naar de terpen in Wijnjewoud is geopperd dat daar wel eens de friese koningen gewoond zouden kunnen hebben. Het blijkt echter dat de eerste bewoning zich rond de Marne bevond en dat deze zich uitbreide naar het noorden door terpen te bouwen in de kwelders en deze met provisorische dijken 'in te polderen'. De friese koningen zullen zich liever in het oude centrum van de economische en militaire macht ophouden dan te verhuizen naar een nieuw relatief afgelegen buitengebied.

De Romeinen vallen ons land binnen

Uit sommige bronnen blijkt dat er voordat de romeinen ons land binnen vielen al sprake was van friese koningen. Als de romeinen dan deze friezen willen overheersen dan ligt het voor de hand om dezelfde economisch en militair strategische plek te bezetten als degene welke de friezen zelf al uitgezocht hadden. In oude friese geschiedenisboeken is er sprake van dat de romeinen een castellum flevum bouwden en wel aan de oostelijke oever van het vlie. Het is dus niet gezegd dat dit weer in Makkum is, maar het ligt wel voor de hand. (De naam Makkum kenden ze toen nog niet dus dat zullen we ook niet in Romeinse bronnen terugvinden). (Ik kom hier later nog op terug als we kijken naar de schans welke in de 80-jarige oorlog aanwezig was). De historici gaan er tegenwoordig van uit dat het castellum flevum bij IJmuiden (Velsen) heeft gelegen omdat daar restanten van een Romeinse havenplaats zijn gevonden uit de tijd dat de friezen door hen beheerst werden. Hier zal zeker wel een romeinse legerplaats gelegen hebben, maar het ligt toch wel ver weg van het flevum waarvan men tegenwoordig toch denkt dat dit ofwel het Vlie dan wel het eiland welke daaraan grensde geweest is. Dit eiland bevond zich dan in het noordelijke deel van het huidige ijsselmeer en de resten zijn nog terug te vinden in de vorm van het breezand en het kornwerderzand welke nu deel uitmaken van de afsluitdijk. Via dit eiland Flevo zou dan de zogenaamde Radboudsweg van Wieringen naar Friesland gelopen hebben. Dit radboudspad zal ongeveer hetzelfde traject als de huidige afsluitdijk gevolgd hebben en aangeland zijn bij... Makkum. Voor de kust van Makkum vinden we namelijk een eiland welke permanent droog is komen te liggen na de aanleg van de afsluitdijk. Als we vanaf het strand van deze Makkumer waard het ijsselmeer inlopen valt op dat het water zeer ondiep is en we zeer ver kunnen doorlopen voordat dit onmogelijk wordt gemaakt door de daar gegraven vaargeul. Dit zou betekenen dat daar al 2000 jaar mensen gelopen hebben! De beschrijving van de belegering van friezen en romeinen van dit Castellum is de moeite waarde en is niet in tegenspraak met de situatie bij Makkum zoals we die in die tijd moeten voorstellen. (Zie ook:).

De Friese koningen bewonen Dorestad

Nadat de Romeinen verjaagd zijn en definitief vertrokken breekt een tijd aan waarin de zeespiegel stijgt en het leven in de friese gebieden moeilijker wordt. Er vinden overstromingen plaats, mensen en dieren verdrinken (waarschijnlijk in groten getale) en de ondergelopen landerijen leveren niet genoeg bronnen van inkomsten. Er vindt een massale uittocht plaats en de friezen vertrekken samen met andere Saksen en Angelen naar engeland. Waarschijnlijk is het huidige engeland een voortzetting van het oude friesland, maar toch zullen ook in friesland nog een aantal mensen achtergebleven zijn, met name de mensen welke hoog en droog woonden en/of er grote economische belangen en dan met name bezittigen hadden. Dit zal dan de heersende klasse zijn geweest en ook de koning zal zijn land niet verlaten hebben cq zijn bezittingen behouden hebben. We zien namelijk in deze periode de glorietijd van Dorestad. De Romeinen vermelden al een Dorestatum en dit Dorestad zou pas ten onder gaan na het jaar 850 door herhaalde Viking-invallen en verzanding van de oever. Ook zien we in de 7de en 8ste eeuw de glorie van de frieze koningen, met name Aldgisl en Radboud. Radboud weet stand te houden tegen de veroveringsdrift van de Frankische grootvader van Karel de Grote en pas na zijn overlijden komt Friesland in handen van de Franken en valt daarna onder het Frankische keizerrijk van Karel de Grote. Van Radboud is bekend dat hij de christelijke zendeling Willibrord ontving in Utrecht en dat hij zich niet wilde bekeren omdat hij zich bij zijn voorouders in hun eigen hiernamaals wilde voegen. Hoewel de friezen heidenen werden genoemd is het toch waarschijnlijk dat ze een redelijk gevormd religieus bewustzijn hadden!

Nu is van Radboud niet schriftelijk bekend waar hij woonde. Was dit Utrecht, Dorestatum of ergens anders? Nu heeft hij zeker een aantal kinderen verwekt en daarvan mogen we aannemen dat die ergens verbleven hebben, met andere woorden, we mogen aannemen dat ook de Koning ergens gewoond heeft en zo niet dan toch zeker zijn gezin? Nu zien we dat de grote friesche rijkdom zich in westergo afspeelt, we zien dat nakomelingen van de koningen zich in westergo ophouden en daar bezittingen hebben. Denk aan de goudschat van Wieuwerd, de rijke vondsten in de terpen van Wijnaldum en Tzummarum. Rijkdommen gevonden in de terpen van Wons en Pingjum en zo zijn er nog veel meer voorbeelden. Kijk bijvoorbeeld maar eens op een website van metaaldetectorliefhebbers, de meeste rijkdommen worden in Friesland gevonden. Een mooiere illustratie hiervan is niet te vinden dan die op de website van de gemeente Wijk bij Duurstede:

(bron: wijkbijduurstede.nl)

Zouden de rijke handelaren dan echt in Friesland wonen en ze gaan helemaal naar Wijk bij Duurstede om handel te drijven? Waarom niet gewoon op de plaatselijke markt in Statum of eventueel in de bazar aldaar! Bij recent onderzoek is gebleken dat in het voormalige Statum aan de huidige markt sprake was van een terp. Terpen werden gebouwd tussen circa 800 voor en 800 na Christus. Reeds in de zevende eeuw is er zelfs sprake van dijkaanleg onder koning Aldgisel. Maar ook de romeinen worden al genoemd als dijkenbouwers. Nu kunnen we ons voorstellen dat de friese koning op zijn friese landgoed leefde als een god in friesland. Hij zal waarschijnlijk een groot aantal landerijen bezit hebben, inclusief vee en personeel/pachters. Ook zal hij zijn eigen vloot met personeel gehad hebben. Heel wat monden te voeden, heel wat ruimte nodig, een flinke boerderij aan het water lijkt ideaal. Hoe noemen we dan deze plek? In het latere friesland was het gebruik dat een vermogende (here-)boer zijn woonstee naar zichzelf noemde en daar state achter plakte: Jongemastate, foekemastate, doniastate, riniastate, galemastate etc... We komen echter geen Radboudstate of Aldgislstate tegen! Er was echter hier ook geen sprake van een state van een persoon, maar de state van een koning! De koningsstate. Ook die komen we echter niet tegen. Kijken we naar de betekenis van state dan zien we al snel een overeenkomst met de betekenis van (een hoge) status. In het latijn is statum een vervoeging van status. Zou de koning dan gewoon in statum gewoond hebben? Nou is statum dus zoals gezegd het zuidelijke deel van het huidige Makkum, met name het oude centrum daarvan, zoals op deze kaart uit de atlas van Schotanus uit 1720 te zien is:

(bron: tresoar.nl)

Als de koning daar woonde is het niet gek dat zijn nazaten (Gerulf) op enkele honderden meters hier vandaan op de plek van de huidige boerderij Altena woonden. Het is zelfs zo dat als we in zoomen op de boerderij Altena dat we zien dat de landerijen er omheen ook de Altena's genoemd worden. Het gaat hier dan om het land dat omvat wordt door de oever van het voormalige Makkumer meer, de grote en de kleine zijlroede en de grens van de bebouwde kom van Statum. Hieruit kun je zelfs opmaken dat de groei van Statum ten koste gaat van de Altena's en dat Statum dus eigenlijk een onderdeel is van het gebied de Altena's. We zullen in het volgende deel zien dat er heel veel en goede gronden zijn om te mogen veronderstellen dat Statum het voormalige Dorestatum was. Na deze graaf Magnus komen we op historische meer stevige bodem terecht met de Graven Gerulf de oudere en jongere. Het zal ons niet verbazen als de Graven Gerulf de oudere en jongere als nakomelingen van de koningen ook in (Dore)Statum resideerden en zoals eerder al gezegd op het landgoed Altena woonden.

Gerulf de jongere heeft als eerste Graaf van Holland dan waarschijnlijk de naam Altena meegenomen naar zijn nieuwe thuisland.

Zoals ook eerder gezegd zal zijn land dan bekend zijn geweest als Altenaland wat verbasterd werd tot Holtenaland en uiteindelijk waarschijnlijk tot Holland.

Liudger

Nu zijn we in de tijd over een andere interessante figuur heen gesprongen: Bisschop Liudger, de eerste nederlandse zendeling en bisschop.

Hij preekte met name in het oosten van Friesland, Groningen, Drenthe, Twente en de achterhoek om uiteindelijk bisschop van Munster te worden.

Van Liudger is bekend dat zijn familie in onmin met Radboud leefde en 'verbannen' werd. Nu neemt men aan dat de familie van Liudger uit Engwierum stamde.

Dit ligt in Oost-Friesland. Hier gaat bij een (oud-) Makkumer een lampje branden. Net ten noorden van Makkum/Maggenheim ligt ook een buurtschap Engwier.

Hier stonden eens vier boerderijen en een kerk. Zou dit niet de stamplaats van Liudger kunnen zijn? Ze woonden dan op een steenworp van Radboud en konden iedere dag ruzie maken over hun afwijkende religies, want daar ging de twist om.

Het is denkbaar dat ook deze Liudger de naam Altena mee heeft genomen naar de oostelijke gebieden. Hij wordt namelijk ook als stichter van het klooster in Werden genoemd. En dat Werden duikt weer op bij de duitse Altena's welke als beschermheer van het klooster van Werden worden vermeld.
 

De broers en graven Gerard Flamens en Rutger van Kleef

Nu stonden we net wat op steviger historische bodem en dan wil ik toch nog even een uitstapje maken naar het gladde ijs. In de tiende eeuw komen we twee broers tegen, Gerard en Rutger. Gerard Flamens van Wassemberg werd Graaf van Gelre en zijn broer Rutger Graaf van Kleef. Waar ze vandaan kwamen is niet duidelijk. Van Gerard dacht men dat hij uit Vlaanderen kwam vanwege de bijnaam Flamens. Hij zou dan een zoon zijn van de Graaf van Vlaanderen. Nu is dit vrijwel uitgesloten omdat de stamboom van de Graaf van Vlaanderen goed bekend is. Dan misschien een telg uit het geslacht van Antoigne, ook in Vlaanderen. Hier stond vanaf de 13de eeuw een prachtig kasteel en Hugo van Antoigne werd beroemd toen hij Graaf Willem van Holland/Henegouwen met zijn eigen lichaam voor de dood wilde beschermen in de Slag bij Warns.

Nu is het probleem dat dit zich allemaal meer dan 300 jaar later afspeelde en er voor die tijd niets van deze Antoigne te vinden is.

Tegenwoordig gaat men er echter ook wel van uit dat 'Flamens' staat voor rood vlammend haar. Nou is dit bij de friezen geen onbekend verschijnsel! Als we dan zien dat de vader van Gerulf de jongere waarschijnlijk Gerhard heette en dat we een broer of oom van hem terugvinden als bisschop van Keulen met de naam Gunther dan is het goed denkbaar dat deze Gerard en Rutger verband houden met deze Gerhard en Gunther.

Ook valt te denken aan een verduitsing van de namen Gerulf en Gardulf tot Gerard en Rutger. Frappant blijft dat de stam 'Ger' in al deze namen terug komt en voor Halbertsma was dit een argument om er vanuit te gaan dat er familiebanden bestaan.

Misschien dat iemand zich ooit nog eens op dit gladde ijs durft te wagen en het tot smelten weet te brengen.

Nu was dit verhaal bedoeld om de oorsprong van de naam Altena te vinden. We hebben niets hard kunnen maken, maar zijn wel heel veel interessante feiten, ideeen en andere puzzelstukjes tegen gekomen.

Het beeld wat er uit ontstaat is dat de vertaling van Altena tot 'Hoogte aan het water' terug te voeren kan zijn tot de eerste scandinavische migranten welke bij het latere Dorestad aan wal gingen op een plek welke wat hoger lag zodat men de voeten droog kon houden. Als zij die plek de naam Altena hebben gegeven dan zou dit zelfs in de oude scandinavische taal terug te vinden kunnen zijn.

Nu is het grappig dat de meest noordelijke plaats in Noorwegen 'Alten' heet. Een hogere plek dan op het topje van de aarde kun je haast niet vinden.

Wat is er verder met Statum gebeurd? Dat wordt in de volgende aflevering verteld.

Waarom klinkt dit voor velen toch nog zo onwaarschijnlijk? Waarom wisten we hier niets van? Waarom kunnen we hier niets van terug vinden?

Aan de ene kant wordt er tegenwoordig meer archeologisch onderzoek gedaan waaruit dit soort ideen naar voren kunnen komen. Ook via het internet gaat er een schat aan nformatie voor ons open.

Aan de andere kant hebben we ook altijd naar de verkeerde kant gekeken. Zo beweren de wetenschappers dat Dorestatum een friese stad was, maar bij (of in?) Wijk bij Duurstede lag, Castellum Flevum lag volgens Halbertsma bij IJmuiden, de friese koningen zouden geen vaste woon- en verblijfplaats hebben, koning Radboud zou in Medemblik gewoond hebben omdat daar een kasteel met zijn naam staat, zijn vader Aldgisl zou in Staveren(Starum) gewoond hebben omdat dat de oudste friese stad is. Holland zou Hout-land beteken. Iedereen beweert maar wat en kan er mee weg komen.

Als we echter alles op een rijtje zetten dan vraag ik me af waarom die friese koningen niet gewoon in Friesland woonden op een plek welke een koning waardig is. (Een militair en economisch strategische plek welke ze direct bij het aanlanden uitgezocht hebben). Dat die plek dan toevallig Altena genoemd werd is haast te mooi om waar te zijn...

En we zullen straks zien dat het dit Altena dan ook nog bij Dorestad lag...

Vervolg:

• Oorsprong makkum

• Kastelen en plaatsen met de naam Altena
• Het land van Altena
• Gerulf en gardulf
• Oorsprong altena
• Oorsprong makkum

Geschiedenis van Makkum

Nu de koningin op 30 april een bezoek brengt aan Makkum is het een mooie gelegenheid om eens dieper op de geschiedenis van Makkum in te gaan.

Aan de hand van de route welke ze gaat volgen kunnen we stilstaan bij een aantal historische plaatsen en daarbij de link leggen naar de eerder vertelde onderwerpen.

Op www.koninginnevereniging.nl vinden we het volgende plaatje

De route begint aan de wokumerdijk op de haven van Makkum. Zij passeert daar de oude buitenhaven met daaraan de grote scheepswerfhal van de vries. Aan de rechterkant zien we een straat genaamd "alde syl", dit was ongeveer de plaats waar een van de voormalige sluizen in de zuiderzee uitkwam. Even verderop zien we de straat genaamd "schans", hier lag in de tachtigjarige oorlog een schans welke door de watergeuzen bezet is geweest maar door Capsar de Robles weer eenvoudig werd terugveroverd. Deze schans gaat vermoedelijk veel verder terug dan 1572, het is mogelijk de plaats geweest waar het romeinse "Castellum Flevum" lag. Vervolgens passeert de koningin de makkumer sluis welke circa 1550 gebouwd is ter vervanging van een meer noordelijk gelegen sluis ter hoogte van het plein. Na de sluis slaat ze rechts af de voorstraat in. Deze straat zal na 1550 in zijn huidige glorie ontstaan zijn. Er vestigden zich gegoede kooplui zoals de Kingma's en de Britzels. De Kingma's werden later ook bekend door de Kingma's bank welke aan de overkant aan het vallaat gevestigd was.

Aan de overkant vanaf de sluis gezien ligt een klein wit huis waar eens het Buma-huis stond. De bewoner was rijk geworden met zijn schip de Vigilante en schonk ook een deel van zijn fortuin aan het Buma-museum in Leeuwarden. Na door de waagsteeg gewandeld te zijn zien we het imposante waaggebouw, een symbool van de bloeiende handel rond 1600. Bij de markt aangekomen kunnen we teruggaan naar de vroegste geschiedenis van Makkum, dit deel van Makkum werd vroeger Statum genoemd en zoals eerder gezegd is dit de meest waarschijnlijke plaats waar we het voormalige Dorestad moeten zoeken. Het water rechts van de markt (de turfmarkt) liep door via de markt en het plein en waterde door een sluis uit in de voormalige zuiderzee. Deze sluis zal ongeveer gelegen hebben waar nu het restaurant in het voormalige postkantoor staat. Vanuit deze plaats regeerden de eerste koningen van Friesland en vertrok de eerste graaf van Holland (Gerulf)) naar zijn nieuwe overzeese gebiedsdelen. Via de kerkstraat verlaat de koningin weer het dorp Makkum. Eerst loopt zij dan nog langs de vermaningssteeg, waar een geheime vermaningskerk heeft gestaan. Als de koningin nog even verder doorgelopen was had ze ook het voormalige Maggenheim kunnen bezoeken. Hier is nog goed de terp te zien waarop de huidige hervormde kerk gebouwd is.

De haven van Makkum met zicht op de makkumerwaard.
De oude schans te Makkum waar in de tachtigjarige oorlog de geuzen op de vlucht gingen voor de uit het noorden oprukkende spanjaarden onder aanvoering van Caspar de Robles. We zien in het midden duidelijk de splitsing van de grote zijlroede naar links het vallaat en rechts de markt. NB. Deze tekening uit 1572 laat waarschijnlijk niet de volledige bebouwing van Makkum zien.

Gezicht op het vallaat vanaf de sluisbrug met links de voorstraat en rechts het vallaat. In de verte zien we de aardewerkfabriek van Tichelaar en het witte "Buma"-huisje. Rechts is nog net de gevel te zien van de voormalige Kingma's bank.

En dezelfde plaats een aantal eeuwen terug.

Gezicht op de markt met de waag en in de verte een molen aan de grote zijlroede voor de boerderij Altena.
NB. Hier is de markt nog nog open en verdeeld in de appel- en de vleesmarkt.

In het vijfde huis van rechts is ooit het idee voor dit verhaal ontstaan.

Hier de zelfde (appel)markt maar het water is gedempt en tot plantsoen gemaakt.

Rechts de markt en links het vallaat vanaf de grote zijlroede gezien.

Een deel van Makkum (Statum) vanuit de lucht gezien. (Rechtsboven is een deel van de Holle Poarte te zien welke in werkelijkheid elders ligt) (bron: VVV Makkum)

Een oude bron met daarin de vermelding van het romeinse Castellum Flevum.
Volgens deze bron zou deze Schans ergens tussen Harlingen en Stavoren gelegen moeten hebben. Gezien de bodemgesteldheid in het verleden komt Makkum hiervoor het meest in aanmerking. N.B. Hiet staat dat de Romeinen in Friesland dijken en bruggen aan legden. Waarschijnlijk zijn zij ook de bouwers van de eerste sluis in Dorestatum!

Hoezo Dorestatum?

Idereen heeft op school geleerd dat het oude Dorestad bij Wijk bij Duurstede lag. We moeten dus eerst aantonen dat het daar niet lag, en vervolgens moeten we aantonen dat het in Makkum lag. Nu zijn er meerdere onderzoekers welke proberen aan te tonen dat Dorestad niet bij Wijk bij Duurstede lag, en ze komen natuurlijk ook met alternatieven waaronder de plaatsen Audriuq in Frans Vlaanderen en Rhenen bij de Grebbeberg. Hiervoor gaan we eerst terug naar de al eerder genoemde Delahaye. Hij beweert dat Dorestad onmogelijk bij Wijk bij Duurstede gelegen kan hebben. Hiervoor geeft hij de volgende opsomming: NB. Hierbij maak ik gebruik van een aantal feiten en argumenten van Delahaye, maar dat wil absoluut niet zeggen dat ik het met de rest van zijn fantasieen eens ben!

Wijk bij Duurstede is niet het antieke Dorestadum. In 1978 heeft Dr.W.van Es (directeur van de ROB.) in Spiegel Historiael, speciaalnummer over Dorestad, op blz. 109 toegegeven dat er in Wijk bij Duurstede geen enkel archeologisch bewijs is gevonden voor de determinatie Dorestadum. Na zo'n bekentenis houdt in feite de hele discussie rondom Wijk bij Duurstede op! Zie de bevindingen van andere historici bij Citaten over Wijk bij Duurstede en de Noormannen .

Dorestad(um) was een oude stad, groot en belangrijk, was een castrum, een versterkte stad met zeehaven, lag op de oever van het Almere, in het land van de Friezen, aan de kust gelegen, in de monden van de Renus, waar de Engelse monniken aan land kwamen, bezat vele kerken (er worden er wel 55 genoemd!) en kloosters, veel priesters en nonnen en veel armen, had een eigen muntslag en koninklijke tol, is een periode bisschopsstad geweest en lag in Francia, tussen Sainte-Maixence en Amiens en tussen Colonia (Coulogne) en Atrecht (Arras). Dorestad moet een belangrijke en grote sociale bovenlaag in de bevolking hebben gehad, die over een groot gebied algemene bekendheid genoot. Dorestad wordt door de Geograaf van Ravenna in 670 de hoofdstad van de Fresones genoemd. Aan geen enkele van deze ruim TWINTIG kenmerken in de vele teksten genoemd, voldoet Wijk bij Duurstede. Archeologisch is daarvan in Wijk bij Duurstede ook nooit iets teruggevonden of gebleken. De laatste opgravingen van Van Es in 1994 laten eenzelfde beeld zien als die uit 1978. Men heeft er NIETS gevonden, geen enkele bewijs die de traditionele visie kan bevestigen. In een oorkonde uit 779 waarbij de abdij van St.Germain-des-Pr?s tolvrijheid kreeg van Karel de Grote, wordt Dorestadum genoemd in Francia. Midden Nederland heeft nooit tot Francia behoort. De langdurige en kostbare opgravingen te Wijk bij Duurstede hebben geen enkel bewijs opgeleverd dat het oude Dorestad er lag. Integendeel, de opgravingen hebben op spectaculaire manier aangetoond dat zij op essenti?le punten afwijken van hetgeen uit de historische bronnen over Dorestad of Dorestadum bekend is. Er is geen spoor van een kerk gevonden, terwijl er meerdere moeten hebben bestaan. Door zo'n kapitaal feit te verdoezelen is er gewoon sprake van publiekelijk bedrog. De plaats Dorestad heeft na de verwoesting van de Noormanen een vervolg gekend en was niet, waar men in Nederland altijd van uitging, in 863 volledig verwoest. In een akte uit 974 wordt de reeds vroeger verleende tolvrijheid bevestigd. Deze akte paste nooit in de Nederlandse interpretatie en is dan ook altijd stilzwijgend onder tafel gebleven. Het oude Dorestad heeft een bewoningscontinu?teit en heet nu AUDRUICQ, een plaats in het noord-westen van Frankrijk. De naam Audruicq is via Odrewic en Dorewic (wic-vicus = plaats/stad) rechtstreeks van Dorestad afgeleid en heeft vanzelfsprekend zoals alle plaatsnamen sinds de 7e eeuw, een verandering ondergaan. Kijk voor de ware feiten over deze opgraving bij "Archeologie" Het in Franse bronnen genoemde Dorestad(um) werd in Nederland ge?nterpreteerd als Wijk bij Duurstede. Immers, als men Karel de Grote naar Nijmegen haalt, St.Willibrord naar Utrecht en men de Noormannen deze gebieden laat plunderen, dan moet ook Dorestad hier ergens gelegen hebben. Dorestad was middels de teksten over de Noormannen onlosmakelijk met Noviomagus verbonden. Nu is aangetoond dat het Noviomagus van Karel de Grote niet Nijmegen was en het Trajectum van St.Willibrord niet Utrecht geweest kon zijn, zal ook Dorestad in de authentieke streek geplaatst moeten worden. ST. WILLIBRORD, apostel van de FRIEZEN, heeft nooit in Utrecht gezeteld, maar had zijn missie-bisdom in Frans Vlaanderen en Belgisch West-Vlaanderen. In zijn tijd woonden er geen Friezen in het midden en noorden van Nederland. Het ALMERE, waaraan Dorestad lag, was niet de Zuiderzee, maar het bevond zich in het noord-westen van Frankrijk. Het is toch niet uit te leggen dan een zo belangrijke ZEEhaven halverwege een erg kronkelige rivier (de Oude Rijn) landinwaarts gelegen zou hebben? Op een knooppunt van wegen? Welke wegen? Aan de Lek? De Lek bestond nog niet ten tijde van de Oude Rijn! Van de grote stad Dorestad (de stad had volgens teksten wel 55 kerken!) is in Wijk bij Duurstede niets teruggevonden. Wel is een 10e/11e eeuwse nederzetting van vissers teruggevonden, prcies zoals de kroniek van Kamerijk het meedeelt. Het is nooit archeologisch of middels klassieke schriftelijke bronnen aangetoond dat dit dorpje het Karolingische Dorestad geweest zou zijn. Er ontbreken 55 kerken en 3 a 4 eeuwen bewoningsgeschiedenis sinds de 8e eeuw!

De argumenten welke hier genoemd worden spreken voor zich. Alleen moeten we vraagtekens zetten bij de plaatsbepaling. Alles wat met de friese en nederlandse geschiedenis in het eertse milennium te maken had werd door Delahaye in Noord-Frankrijk geplaatst. Dit is echter niet vol te houden. Zoals we zagen breng ik dorestatum in verband met Statum in friesland. Dit lijkt mij waarschijnlijker dan 'Audruicq'. Zeker als we weten dat het huidige Friesland in het eerste Millenium niet onder, maar boven de zeespiegel lag. Delahaye beweert dat Friesland toen niet bestond, maar het bestond wel zeker, het was juist een van de rijkste en dichtbevolkste delen van West Europa, zoals ook uit de vele goud- en zilvervondsten mag blijken.

Om alle argumenten eens op een rijtje te zetten:

Folkert was waarschijnlijk familie van Graaf Gerhart van Friesland welke ook bezittingen aan het klooster schonk in dit gebied.

(Zie Henstra in Friese graafschappen tussen Zwin en Wezer)
 

Folkert was waarscijnlijk familie van de friese graaf Gerhart en daarmee een Gerulfing, zie Henstra, Friese graafschappen tussen Zwin en Wezer.

• 1. Dorestad(um) was een oude stad
  --> Dat geldt ook voor Makkum, opgravingen geven aan dat er al bewoning was voor onze jaartelling Lees dit citaat van j.sieswerda op http://members.chello.nl/~j.sieswerda/eng/pingjum/ned/h02.htm :
  
  Op het rijpe kwelderlandschap woonden ook hier in de terpentijd de mensen op hogere gronden langs de vele slenken en geulen. De stijgende zeespiegel dwong hen de bodem plaatselijk op te hogen tot de terpen ontstonden. Vele vondsten spreken van een bewogen historie. Het geometrisch versierde aardewerk uit de laatste eeuwen v.C. is gevonden te Witmarsum, Arum, Kimswerd, Hichtum en Idsegahuizen. Terra sigillatie en bronzen voorwerpen uit de eerste eeuwen n.C., de Romeinse tijd, werden gevonden te Kimswerd en Arum en ook te Makkum en Idsegahuizen. Zgn. Angelsaksich vaatwerk uit de 5de tot en met de 8ste eeuw is aangetroffen te Kimswerd, Arum en Witmarsum. Gouden munten uit deze eeuwen (Romeinse munten of germaanse imitaties daarvan) stammen uit Arum, Witmarsum, Lollum en Kornwerd. Alle vondsten wijzen op afwisseling van eigen ontwikkelingen en vreemde invloeden. Het agrarische bestaan leverde produkten voor de handel.
  
   
• 2. groot en belangrijk
  --> Makkum is en was groter dan vele van de 11 friese steden. Plaatsen als Amsterdam en Rotterdam bestonden nog niet...
• Makkum bestond uit de aaneenschakeling van een aantal terpen, de Haitsmaterp in het noorden, daarna de Martinusterp(=Maggenheim), dan de Lieuwkematerp, mogelijk nog een terp ten westen daarvan, verder naar het zuiden de terp aan de markt en dan hebben we de schans nog tussen de twee sluizen. Beide sluizen zorgden voor de afwatering via de kleine, repectievelijk de grote Zijlroede (ook wel Leije genoemd). In die tijd was dit verkeerstechnisch vergelijkbaar met een vierbaans snelweg van tegenwoordig. Dit leidde later zeker tot veel nijverheid waarvan de oudste geschiedenis niet bekend is. Er was reeds vroeg scheepsbouw en pottenbakkerij waar Makkum nu nog steeds wereldberoemd om is. De lange handelsgeschiedenis mag blijken uit straatnamen als turfmarkt, vleesmarkt, botermarkt en appelmarkt.
   
• 3. was een castrum
  --> In Statum lag ooit een schans welke we nog als straatnaam 'Schans' tegenkomen. Mogelijk was dit het eerder genoemde Castellum Flevum.
  De versterking (schans) vinden we nog op een tekening uit 1572
  
   
• 4. een versterkte stad met zeehaven
  --> De haven is er nog steeds, tegenwoordig aan het ijsselmeer maar voor de aanleg van de afsluitdijk was het een zeehaven aan de zuiderzee. Een leuk detail is dat de zuiderzee ten zuiden van statum lag, de noordzee ten noorden en de oostzee ten oosten...
   
• 5. aan de kust gelegen
  --> Direct aan de waddenzeekust
  Deze ligging maakte het voor de vikingen ook zo gemakkelijk om Dorestad bij verrassing en meermaals aan te vallen. Als ze helemaal naar Wijk bij Duurstede hadden moeten varen waren ze allang van te voren opgemerkt en konden ze nog tegen gehouden worden.
   
• 6. in de monden van de Renus
  --> De rechtermonding van de Rijn kwam uit in het Vlie welke langs Makkum naar de zee uitstroomde
  Op een oude kaart wordt zelfs de Rijn getoond als de tak welke tegenwoordig bij Utrecht als Vecht bekend staat en via de zuiderzee naar Friesland stroomt. Deze kaart is duidelijk met enige fantasie getekend op basis van de toenmalige kennis!
  
  En wat te denken van onderstaand plaatje? Een Rijn in zuidwest-Friesland!
   
• 7. waar de Engelse monniken aan land kwamen
  --> Ze konden vanuit Engeland makkelijk het Vlie vinden, terwijl ze via andere waterwegen (Maas, Waal, Lek, IJ, etc..) eerst langs moerasgebieden moesten varen om in de bewoonde wereld te komen.
   
• 8. bezat vele kerken (er worden er wel 55 genoemd!) en kloosters,
  --> Er zijn er nu nog 5 kerken, maar het is aannemelijk dat het er meer zijn geweest en dat in dit getal ook de kerken in de omgeving zijn meegeteld.(Engwier, Kornwerd, Wons, Schraard, Longerhouw, Schettens, Exmorra, Allingawier, Bolsward, Idsegahuizen, Piaam, Tjerkwerd, Parrega,Ferwoude, Workum etc.. Deze kerken zijn op het vlakke Friese land vanuit Makkum duidelijk te zien!
  
  
  Ook was er tot ca 1470 een klooster in Makkum!
• Dit lag achter de pothuissteeg waar nu de straat tichelwerk ligt. In de 17de eeuw werd het land daar nog het klooster genoemd. In de 60-er jaren van de vorige eeuw is daar een groot stenen fundament uitgegraven wat van dit klooster geweest zal zijn. Helaas heb ik daar geen foto's of andere informatie van kunnen vinden.
  
  
   
• 9. veel priesters en nonnen en veel armen,
  --> Logisch met al die kerken en kloosters. Voor de reformatie moesten die kerken door priesters gerund worden. Na de reformatie is er ook nog steeds een katholieke gemeenschap in Makkum gebleven.
   
• 10. had een eigen muntslag en koninklijke tol,
  --> gedegen archeologische opgravingen in Statum zijn naar mijn weten nooit uitgevoerd.
  Naast de vele ambachten welke in Makkum bestaan hebben is muntslag ook goed mogelijk. Ook in Makkum is in het verleden aantoonbaar aan tolheffing gedaan.
  
  Een opmerkelijk onderzoek is gedaan door de engelse muntoloog Simon Gouldman. Bij een invenrarisatie van de gevonden munten in en om Wijk bij Duurstede bleek dat de gevonden munten welke in Dorestatum geslagen waren, vrijwel allemaal geslagen zijn tussen de jaren 790 en 840. Uit de periode daarna is niets gevonden. Hieruit concludeert Gouldman dat de economische aktiviteit in Wijk bij Duurstede in 840 ten einde was gekomen. Echter zijn er in Friesland nog vele munten uit de periode 840-850 gevonden welke in Dorestad geslagen waren. Bijvoorbeeld in Tzummarum zijn er meer dan 2000 gevonden. Als Wijk bij Duurstede uitgestorven was, waar werden die munten dan geslagen? In Dorestatum in Friesland? Citaat van Gouldman:
  
  
  
  
  
  
  Gouldman was zelf blijkbaar nog niet op het idee gekomen dat er meer aan de hand was!
   
• 11. is een periode bisschopsstad geweest
  --> Dan is de zetel later waarschijnlijk verplaatst van de St.Martinuskerk in Makkum naar de St. Maartenskerk in Utrecht!
  Mogelijk was hier sprake van een bisdom van de Ariaanse Christenen welke voor het jaar 700 in Friesland voorkwamen. De dood van koning Radboud was het begin van de herkerstening van deze Ariaanse Christenen naar het Rooms-katholieke geloof. Daarnaast werd Utrecht ook niet direkt bisschopsstad toen Bonifatius en Willibrord hier kwamen. De overgang van Ariaans naar Rooms wordt ook waarschijnlijk gemaakt vanwege het feit dat o.a. in Makkum de kerk gewijd is aan Martinus, een heilige welke het Arianisme met volle overtuiging bestreed!
   
• 12. lag in Francia,
  --> De Franken hebben de Friezen in de 8ste eeuw overwonnen en daarmee kwam Friesland in het Frankische rijk van Karel de grote te liggen.
  Dorestad werd zelfs een persoonlijk eigendom van Karel de Grote. Mogelijk dat de oorspronkelijke naam van Makkum, Maggenheim, Huis/erf van Carolus Magnus betekent. Of van de eerste door Karel aangestelde Potestaat Magnus Forteman?
   
• 13. tussen Sainte-Maixence en Amiens en tussen Colonia (Coulogne) en Atrecht (Arras).
  --> Dit is een interpretatie van Delahaye welke hij op geen enkele wijze overtuigend heeft weten aan te tonen.
   
• 14. Dorestad moet een belangrijke en grote sociale bovenlaag in de bevolking hebben gehad, die over een groot gebied algemene bekendheid genoot.
  --> Niet voor niets woonde de koning er, en later de graven zoals Magnus Forteman, Gerulf de oudere en de jongere.
  
  Maar ook de grootgrondbezitter Folkert woonde waarschijnlijk in deze buurt als we zien waar zijn bezittingen lagen:
  (bron: Weetgierig ok Nifterlaca.nl)
• 15. Dorestad wordt door de Geograaf van Ravenna in 670 de hoofdstad van de Fresones genoemd.
  --> Het zal dus zeker in Friesland gelegen hebben en wel op een strategische plek.
  Kijken we nu in de omgeving van Wijk bij Duurstede dan zien we stroomafwaarts van de Rijn het plaatsje Vreeswijk liggen (nu onderdeel van Nieuwegein (aan de Lek)). Volgens plaatselijk onderzoek vestigden zich hier de eerste bewoners rond 650 aan de Wiersdijk (Een Wier is in Friesland een verhoogde heuvel met daarop een stins/kasteel ter verdediging tegen vijanden). Het ging hier om Friese handelaren. Als dit plaatsje Friesenwijk werd genoemd dan mogen we toch wel aannemen dat het niet in Friesland lag. Dan is het merkwaardig dat de hoofdstad van Friesland zelfs nog 20 kilometer verderop ligt. Dus nog verder buiten Friesland. Dit kan toch niet???
   
• 16. Aan geen enkele van deze ruim TWINTIG kenmerken in de vele teksten genoemd, voldoet Wijk bij Duurstede.
  --> Wijk bij Duurstede niet, maar Statum/Makkum wel
   
• 17. Archeologisch is daarvan in Wijk bij Duurstede ook nooit iets teruggevonden of gebleken.
  De laatste opgravingen van Van Es in 1994 laten eenzelfde beeld zien als die uit 1978.
  Men heeft er NIETS gevonden, geen enkele bewijs die de traditionele visie kan bevestigen.
  --> Opgravingen in Makkum/Statum zouden meer licht kunnen werpen op deze kwestie.
  Hierbij moeten we ons echter realiseren dat Dorestad meerdere malen door de vikingen geplunderd is en er van koninklijke schatten dan ook niet veel meer over kan zijn. Wel zal men sporen van (houten) bebouwing terug moeten kunnen vinden en mogelijk ook munten en kleine gebruiksvoorwerpen. Deze opgravingen zullen midden in het oude centrum van Makkum moeten gebeuren en dan moet er net weer een huis afgebrand zijn en men de noodzaak dan inzien. Er zijn mij geen van dergelijke opgravingen bekend.
  (Een geschikte plaats voor onderzoek is het achterdijkje ter hoogte van het voormalige postkantoor. Waarschijnlijk heeft hier de oudste sluis van Statum gelegen en is die gedempt en dus nog terug te vinden... Deze plek is relatief eenvoudig te onderzoeken doordat er daar genoeg ruimte tussen de bestaande bebouwing is. )
  
  Enig onderzoek is er ondertussen wel bekend:
  - Aan de markt (het centrum van Statum) heeft men bij een opgraving de structuur van een terp ontdekt.
  - Bij de aanleg van een steiger heeft men oude paalrestanten gevonden ter hoogte van de oorspronkelijke sluizen.
  
  Misschien dat men na het lezen van dit stuk wat uitgebreider gaat zoeken!
  
   

Tot zover de argumenten van Delahaye. Een nog serieuzer onderzoek vinden we bij de eerder genoemde heer dr.Dr. Bruijnesteijn van Coppenraet. Hij gaat er ook van uit dat Dorestad niet bij Wijk bij Duurstede lag. Hij denkt echter dat het bij Rhenen onder aan de Grebbeberg lag. Oostergo en westergo zouden dan de Utrechtse heuvelrug en de veluwe zijn. Bronnen spreken van Westriche en Austriche. (Austriche is waarschijnlijker Zuidergo en Ostriche is dan Oostergo!)

Dorestate. Dorestate is ongetwijfeld de meest bekende van de oud-Friese plaatsen. We hebben allemaal op de lagere school geleerd dat Wijk bij Duurstede zijn naam dankt aan het daarbij gelegen voormalige „Dorestad”. Het is tegelijkertijd ook de minst oude van de hier behandelde plaatsen. Noch de Peutingerkaart, noch Ptolemeus, noch Antoninus kennen Dorestate. Maar Ravennas kent het wel. In zijn algemene inleiding, waarin hij de wereld in uren indeelt, blijkt Dorestate zelfs zo belangrijk te zijn dat het als pars pro toto voor het land der Friezen een hele tijdzone vertegenwoordigt: Op het tweede uur van de nacht ligt een deel van Germania, ofwel Dorostates, het land der Frixones, waarachter eilanden liggen in de oceaan. 54 In de eigenlijke tekst 55 geeft hij een omschrijving waar de gevestigde geschiedschrijving grote problemen mee heeft: Hij vertelt eerst dat in Francia Rhenensis langs de Rhenus een reeks plaatsen ligt, eindigend met Beurtina (Birten), Troia (Xanten), Noita (Nijmegen), Coadulfaveris (Meinerswijk), Evitano (Wijk bij Duurstede), Fletione (Vechten), Matellionem (Leiden). Tussen haakjes staan de traditionele identificaties met moderne plaatsen. Vervolgens deelt hij ons mede dat de Rhenus uitmondt in zee bij Dorostate in het land der Friezen. Dat Dorestate in een ander land ligt dan de eerder genoemde plaatsen is geen probleem: de Rhenus is de grensrivier en Dorestate ligt aan de andere kant. Maar hoe kunnen Fletio en Matellio stroomafwaarts van Dorestate/Evitano (beide „Wijk bij Duurstede” !) liggen als Dorestate bij de riviermond ligt ? De enige verklaring lijkt me, dat Ravennas zijn gegevens heeft ontleend aan bronnen uit verschillende tijdperken, hetgeen niet verwonderlijk is als men leest hoe hij zich telkens verantwoordt voor zijn bronnen. Dorestate was een kustplaats tijdens een transgressie, de plaatsen ten westen daarvan horen thuis in de tijd van de Romeinse regressie. Dit zwalken tussen transgressie en regressie verklaart waarschijnlijk ook waarom Ravennas Dorestate in het land der Frigones noemt, nadat hij even te voren meldde dat Nocdac en Bordonchar de twee enige plaatsen daar waren. Dorestate komt veelvuldig voor in de oude bronnen, de eerste maal in 697 bij een veldslag tussen de Frankische vorst Pepijn II en de Friese leider Radbod. Het heet dan een castrum, een vesting, verdedigbare plaats. (697.) Vorst Pippinus voerde een leger aan tegen de Frisiones en hun leider Radbod, een wilde en heiden, die de waarschuwingen van vorst Pippinus dikwijls naast zich neergelegd had, en die de grenzen van zijn vorstendom teisterde met herhaaldelijke invallen. Na dus een leger bijeengebracht te hebben zette hij (Pippinus ?) een kamp op bij de vesting genaamd Dorestadum. Hij (Radbod ?) trad hem met een sterke legermacht tegemoet en ging de strijd aan, waarbij de Frisiones, die zich onder de trotse leiding van Radbod in slagorde haastten, een grote nederlaag leden, en Pippinus als overwinnaar over hun op de vlucht gedreven leider Radbod uit de strijd kwam. En zo is de overwinnaar, na onnoemelijk veel buit genomen te hebben, naar huis teruggekeerd. 56 (716.) Ook hier, hoewel hij, gesterkt door geestelijke bewapening en gesteund door werelds vermogen, de gaven van beide levens allerminst ontbeerde, is hij vertrokken, twee of drie broeders met zich meenemend, wier lichamelijke en geestelijke steun hij nodig had. En zo heeft hij geweldige delen van de aarde bereisd, dolblij met het gelukkig makende gezelschap van zijn broeders. Hij bereikte een plaats waar een markt van koopwaar was, en die nog steeds met de oude benaming van de Angli en de Saxones Lundenwich heet. Na een snelle regeling voor de thuisreis der zeelieden, is hij ijverig als heel nieuwe opvarende, met toestemming van de schipper, aan boord van een schip gegaan. Na betaling van de vaarprijs is hij met gunstige wind aangekomen in Dorstet. Daar bleef hij een tijd lang en verrichte dag en nacht de aan de Here God verschuldigde verkondiging. 57 Rond die tijd (volgens de boekjes in 719) komt Dorestate definitief in handen van de Franken. Meer dan een eeuw horen we nu nauwelijks iets over deze plaats. Een gedicht uit 780 of 781 wekt een sombere indruk over de gastvrijheid aldaar: (ca 780.) Briefje, begeef je in snelle vaart over de oppervlakten van de zee en zoek met de wind de machtige mondingen van de visrijke Rijn; ga de zee op, waar de snelle golven rollen. Dat je boeg door een heel lange kabel geleid moge worden, opdat je achtersteven niet door een snelle tegenstroom gegrepen wordt. Als mijn Abricus [bisschop van Utrecht 780-784] je op de stroom tegemoet snelt, zeg hem haastig: gegroet, koeienrijke priester ! In Traiectum verschaft prior Hadda je voor niet meer dan een nacht honing, soep en boter. Friesland brengt namelijk geen olie of wijn voort. Hijs vanhier je zeilen, mijd Dorestate en laat het liggen. Want daar bereidt de zwarte Chrodberg je wellicht geen gastvrij onderdak. Pas op, de gierige koopman is niet op jouw lied gesteld. – – – 58 Vanaf 834 komt Dorestate echter prominent in het nieuws. Het is een triest relaas van opeenvolgende vernielingen door de noormannen. Blijkbaar weet het na elke golf weer op te veren, maar het leven moet er een hel geweest zijn. Het valt buiten het bestek van dit betoog alle desbetreffende vermeldingen te citeren. Het werd een grote en alom bekende plaats, aangeduid als vicus (dorp) en emporium (markt, handelsplaats), maar ook als villa, waarbij de vertaling van het Latijnse villa = landgoed kennelijk niet meer van toepassing is, en we eerder moeten denken aan het Franse ville = stad (zie de beschrijving in het citaat uit 838 hier beneden). Rond 850 schonk Lotharius, koning der Oost-Franken, het gebied aan de de noorman Rorik, en sindsdien behoorde Dorestate, een halve eeuw lang tot het vikingrijk. Dat stond niet in de weg, dat het een centrum van het christendom bleef. De noormannenleiders kregen meermalen ruzie met het moederland, en zo kon het gebeuren dat in 863 de Dani een raid hielden langs de Rijn en daarbij ook Dorestad de genadeklap gaven: (863.) In de maand januari trokken de Dani per boot de Rhenus op naar Colonia. Ze verwoestten de marktplaats genaamd Dorestatus, maar ook de grote „villa” waar de Frisii hun toevlucht gezocht hadden, doodden vele kooplieden der Frisii en namen een groot aantal mensen gevangen, totdat ze een zeker eiland bij de vesting Novesium bereikten. Lotharius en de zijnen van de ene zijde van de Rhenus en de Saxones van de andere kant trokken erheen en bleven er tot begin april. Op raad van Roric vertrokken de Dani vandaar zoals ze gekomen waren. 59 De bewoners worden hier voor het laatst Frisii genoemd. Dorestate wordt nadien nog slechts sporadisch vermeld. Het verliest zelfs zijn oude naam en wordt nog slechts aangeduid als de vicus: Wijk. (ca. 838, maar geschreven ca. 1020.) In datzelfde jaar begon dan ook de voorspellende preek van de zalige bisschop in vervulling te gaan. Want de noormannen, dat zijn „de mannen uit het noorden”, bijeen als het zand van de zee, zijn de zee overgestoken en afgestevend op de stad genaamd Dorestate, die nu Wijk heet en ooit groot was en waarin naar men zegt ter ere van God en zijn heiligen wel 55 kerken gebouwd waren. Zij gingen aan land en plunderend en brandschattend verwoestten ze het volledig, maakten veel buit en voerden de bevolking in gevangenschap. Vervolgens zijn ze door het hele land gevaren, en de heilige kerk teisterend en neerhalend zijn ze naar huis gegaan. Maar na enkele jaren zijn ze teruggekomen, hebben de stad Traiectum gewapenderhand ingenomen en hebben daarbij niemand ontzien en geen muur om tegen te plassen laten staan. Zo is het gekomen dat na de dood van de bisschoppen heer Alfrix, de broer van de zeer heilige martelaar Fredericus, en Liudger, daar het volk van het platteland verdreven was, de gouw en de stad er verwoest, vereenzaamd en verlaten bij lagen, totdat de goddelijke barmhartigheid de vrome Baldricus als priester over die plaatsen stelde, in wiens tijd, hoewel niet gelijk aan de oude, toch wel goede muren verrezen zijn. 60 (948.) In naam van de heilige en ondeelbare drievuldigheid. Otto, koning door de voorzienigheid van Gods genade. Het is de moeite waard dat alle gelovigen aan de kerkelijke overheden en aan de verzoeken van vrome mannen gehoorzamen. Daarom hebben wij, het verzoek van de eerwaarde Baldricus bisschop van de heilige kerk van Traiectum inwilligend, hem alle inkomsten toegekend, die de kerk van de koningen die ons voorgingen of van welke andere gelovigen dan ook gekregen heeft, te weten de tienden van alle koninklijke goederen, tollen en munterijen die tijdens zijn episcopaat ge?nd worden en daarenboven van de belastingen die huslatha en cogsculd* genoemd worden, alsmede de bezittingen in de stad die voorheen Dorestate, maar nu Wijk genoemd wordt en in alle andere plaatsen tussen genoemde stad en de zee en op de eilanden en overige aan zee gelegen provincies, die door keizers en koningen aan voorschreven kerk van Traiectum gegeven zijn. Dit bevestigen wij ingevolge voorschrift van onze immuniteit, bepalende dat niemand de bevoegdheid mag hebben enig dezer zaken af te nemen, maar dat ze eeuwig onaangetast van kracht moeten blijven. 61 * huslatha = ? (huuslaet = horige huisknecht); coggeschult = belasting op de koggevaart (op het Almere). (ca. 1020.) Voorts heeft de keizer het goed Winden, gelegen in het bisdom Mainz en in het graafschap van de Paltsgraaf, onder wiens beheer dit goed valt, aan deze kerk [sc. van Keulen ?] toegekend. Evenzo heeft hij ook het goed Wijk, gelegen in het bisdom Traiectum en in de gouw Opgooi met al zijn toebehoren aan de kerk gelaten. En daarenboven heeft hij een aantal roerende zaken en een voorraad goud en zilver voor de verfraaiing van de kerk aan de zalige Heribertus gegeven. 62 De naam van Dorestate komt voor met -status, -stadus, -statum en -stadum (wel te verstaan: in de nominatief, de accusatiefvorm is uiteraard altijd met een m als laatste letter). Doorslaggevend is natuurlijk de aanduiding op de ter plaatse gemaakte munten: Dorestatus in het Latijn, Dorestate in de volkstaal. 63 Zoals gezegd is na 863 de rol van deze plaats uitgespeeld. Ze wordt blijkbaar overgenomen door die van Utrecht als religieus centrum. Op de ontstaansgeschiedenis van het Friese Utrecht, en de vraag in hoeverre Traiectum daarmee ge?dentificeerd mag worden ga ik hier niet in. Kreijns en Pirson 2 hebben daarover reeds hun licht doen schijnen. Een discussiepunt is echter nog wel, waar Dorestate nu eigenlijk precies lag. Zoals reeds gezegd, wordt traditioneel Dorestate gelijkgesteld met Wijk bij Duurstede, of althans een vlak daarbij gelegen plaats. Voor Delahaye is Dorestate gelijk aan Ouderwijk (Audruicq) in Frans-Vlaanderen. Voor de semi-traditionele visie is vooral een citaat van 847 van fundamenteel belang. Er blijkt uit, dat Dorestate negen mijl stroomafwaarts van de Vicus Meginhardi aan de Rhenus lag: (847.) Overigens hebben de nordmanni de christenen her en der geteisterd, en de graven Sigirus en Liutharius aangevallen, en zijn zij de rivier de Rhenus opgeroeid, negen mijl voorbij de vicus Dorestatus tot aan de vicus Meginhardi, en zijn na daar buit behaald te hebben teruggegaan. 64 Vicus Meginhardi is etymologisch hetzelfde als Meinhards Wijk (vergelijk Reginald = Reinoud; Reginbodo = Reinboud, enz.). In en om Meinerswijk (Arnhem-zuid) zijn inderdaad zowel een grote Romeinse legerplaats als een woonoord uit de vroege middeleeuwen gevonden. Over die identificatie kan dus nauwelijks twijfel bestaan. De vraag is nu, wat voor mijlen er bedoeld zijn. De Rijn is voorzien van kilometerpalen. De Vicus Meinerswijk lag bij km 885,5. De veronderstelde plaats van Dorestate bij de splitsing Kromme Rijn – Lek is bij km 928, een afstand dus van 42,5 km. Daarvoor zouden mijlen van ruim 4700 m nodig zijn. Met Romeinse mijlen van 1480 m komen we uit bij km 899, dat is bij de Wageningse berg. Leug? van 2495 m 65 brengen ons bij km 908, en dat is precies bij de Grebbeberg. De eerste mogelijkheid lijkt mij nauwelijks serieus te nemen, maar de twee andere opties zijn beide zeer geloofwaardig. Het betreft twee hoge, transgressiebestendige locaties, de zuidelijke punten van resp. Ooster- en Westergouw. Daar de Grebbeberg het meest zeewaarts gelegen is en bovendien de hoogste van de twee is, lijkt die me het meest in aanmerking te komen. Bovendien is de Grebbeberg als archeologische vindplaats geen onbekende ! 66 Er is trouwens nog een flink bezwaar tegen Wijk bij Duurstede. Ravennas zegt heel nadrukkelijk dat Dorestate aan de Friese, dus de noordelijke kant van de Rijn lag. En Wijk bij Duurstede ligt in de splitsing van Rijn en Lek, dus aan de zuidkant van de Rijn, ook (of juist) als men rekening houdt met de veranderingen in het trac? van die rivieren. Er kan ook geen verwarring tussen Rijn en Lek zijn: ook volgens de traditionalisten lag immers zelfs Traiectum (Utrecht) na 697 aan de Frankische kant. Daardoor kon in dat jaar aldaar voor Willibrord een bisschopszetel gecreeerd worden. Onder de Rijn moet dus duidelijk de huidige Oude en Kromme Rijn verstaan worden.

Nu is deze opmerking van groot belang voor de bepaling van de plaats van Dorestad:

en zijn zij de rivier de Rhenus opgeroeid, negen mijl voorbij de vicus Dorestatus tot aan de vicus Meginhardi

Nu kunnen we hier echter ook iets anders lezen! De heren zijn de Rijn opgeroeid en wel op negen mijl voorbij Dorestad, tot aan Meginhard.

Met andere woorden, negen mijl voorbij Dorestad kon men de rijn opvaren!!! (Als we goed lezen is dat ook wat er staat!)

Als de mijl dan zoals gezegd 2495 meter was dan gaat het dus om 22,5 kilometer. Gaan we bij Makkum deze afstand naar het zuiden varen dan komen we precies bij Stavoren.

Op oude kaarten zien we dat daar een splitsing is, naar het zuidoosten kunnen we de IJssel op, naar het zuiden naar het Almere en verder richting Vecht/Utrecht, en naar het westen richting het huidige Noord Holland. De huidige IJssel is ook wel de derde (noordelijkste) arm van de Rijn genoemd. Met andere woorden, Dorestatum lag dus waar nu Makkum ligt.

Een ander heel sterk argument is de naam "Dorestatum". Als we naar 'Dore' kijken kun je denken aan het friese 'de ore' oftewel de andere, maar zoals ook door anderen al bedacht is betekent het friese 'Door' niets naders dan 'Deur'! Als we 'Statum' afleiden van het latijnse 'plaats' of 'plek' dan hebben we het dus over een plaats met een deur! Bij een recent bezoek aan Makkum ging eindelijk het lichtje branden: Het zijn de sluisdeuren waar we aan moeten denken! In Makkum vinden we nu nog steeds een schutsluis welke al in 1572 op de kaart van Makkum stond. De huidige sluis is een vervanging voor de sluis welke iets noordelijker aan het plein heeft gelegen. Omstreeks 1550 werd die oude sluis te klein en waarschijnlijk kon men deze niet vergroten door de omliggende bebouwing. Deze oude sluis moet dus nog veel ouder zijn. Nu kennen we verschillende soorten sluizen, het vaak 'zijl' genoemde type welke voor de afwatering van overtollig water zorgde en een soort klapdeur was welke automatisch sluit bij hoog water en opengaat bij laag zeewater, een soort ventiel dus. Het andere type werd ook verlaat genoemd en werd gebruikt voor het schutten van schepen. De huidige sluis in makkum is van dit type en de straat welke er naar toe leidt heet nu nog het Vallaat! Voor zo'n type waren echte deuren nodig. Het zou dus goed kunnen dat we hier met een van de eerste schutsluizen in Nederland te maken hebben. Zo'n schutsluis zorgt er namelijk voor dat er een binnenhaven kan ontstaan met een waterstand welke onafhankelijk is van eb en vloed. Hierdoor kunnen de schepen continu laden en lossen, maar ook is de weg naar het binnenland via water eenvoudiger begaanbaar. Hierdoor wordt het dus een economisch aantrekkelijk plek, continu vervoer van de zee naar de binnenlanden en handel van de friese binnenlanden met andere streken werd mogelijk. Daarnaast lag het op het knooppunt van de weg over land en het Vlie welke zoals eerder vermelde verbinding vormde tussen scandinavie en Engeland met Belgie en Duitsland. De verklaring voor de economische bloei van Dorestad is hiermee duidelijk. Dit alles is ook het recept waar Amsterdam en Rotterdam groot mee zijn geworden. Als we beter naar die plaatsen kijken zien we dat ze gevormd werden rond een dam in de monding van een rivier of afwateringssloot. Echter het was niet de dam welke het succes bracht, maar juist de sluis in de Dam!! Hierdoor onstond een binnenhaven met een verbinding naar de buitenhaven, net zoals in Dorestad. Met Dorestad liep het helaas wat minder af, door eerder genoemde verzanding van de kust en de plunderingen door de Noormannen.

Als we er van uit gaan dat Dorestad gelijk is aan het latere Statum dan vallen er heel wat puzzelstukjes op hun plaats. Om er een paar te noemen: De hoofdstad van Friesland was de plaats waar de eerste Friezen aan land gingen, het lag op een kruispunt van wegen (water- en land-wegen), het was een versterkte plaats, het had een zee-haven, was hoogstwaarschijnlijk ook door de romeinen als Castellum Flevum in gebruik totdat de Friezen het weer terug veroverden. Het was de residentie van de koningen welke daar ook hun bezittingen hadden.

Dorestad viel in de handen van de Franken toen Karel Martel de oorlog met de friezen won.

Een ander aspect wat ook naar voren is gekomen is dat er sprake was van een bisschopszetel.

Dit zou er op kunnen wijzen dat voor de komst van Willibrord er al een christelijke gemeenschap was in Friesland! En we hebben allen op school geleerd dat koning Radboud een heiden was.

Er zijn echter aanwijzingen dat Radboud in feite een zeer religieus man was, hij geloofde in een God ( of meerdere goden?) aan het hiernamaals en ook onder zijn nazaten vinden we een aantal religieuze bekendheden terug, zoals Sint Radboud, Gunther bisschop van Keulen en misschien ook wel Liudger. In die tijd heerste er een strijd tussen twee christelijke stromingen, de katholieken en de arianen. De Arianen betwijfelden de godheid van Jezus terwijl de katholieken uitgingen van de heilige drieeenheid. Veel Germaanse stammen hingen de Ariaanse godsdienst aan. De Franken waren echter overtuigd katholiek. Nu hadden de Franken als patroonheilige Sint Martinus van Tours. Dit was een man die in grote eenvoud leefde en welke een groot bestrijder was van heidendom en ketterisme, zoals het Arianisme. Zowel in Makkum als in Utrecht vinden we een St. Maartenskerk, dit zou er op kunnen wijzen dat deze kerken door de Arianenbestrijders hernoemd zijn. Als koning Radboud een Ariaan was geeft dat toch een heel ander licht op de zaak en mogen we zelfs vermoeden dat de katholieke kerk deze Radboud liever als een barbaar en heiden afschilderde. Ook zou het kunnen betekenen dat we de voorloper van het bisdom Utrecht dus vinden in Dorestad.

Laten we weer eens wat verder in de tijd gaan. Naar het jaar 800. Karel de grote heerste in Europa, maar had een probleempje in Italie. Dit werd hardhandig opgelost door de friezen onderleiding van Magnus Forteman uit Almenum. Zij veroverden Rome terug op de Gothen.

Als dank hiervoor zouden de Friezen hun friese vrijheden hebben gekregen. Ze gingen weer terug naar Friesland en Magnus werd als held binnegehaald. Nu zou hij ook door Karel als eerste Graaf (eigenlijk Potestaat) van Friesland zijn aangesteld. De zetel van zijn 'Graafschap' is niet bekend, maar zou dat niet Dorestad kunnen/moeten zijn?

Het frappante is nu dat juist in Makkum naast Statum ook de buurtschap Maggenheim bestond. De verklaring voor deze naam heb ik nooit kunnen vinden. Nu is Maggenheim verbasterd tot Makkum. Zou Maggenheim dan niet een verbastering zijn van Magnusheim? Nou wordt er aan het hele verhaal van Graaf Magnus door veel geleerden getwijfeld. Toch vinden we juist in de gemeente waar Makkum in ligt (Wunseradiel) een sterke aanwijzing in een zegel welke op het gemeentehuis bewaard is met daarop de tekst 'Sas Magnus Dux Frisonum'. Dat doet vermoeden dat hij in Wunseradiel zijn zetel als Graaf/Potestaat had.

Zie ook de achterkant van het zegel!

Ook kan het zijn dat het om Karolus Magnus gaat, deze had Dorestad als een persoonlijk bezit in handen. Misschien dat hij hier dan ook een gebouwtje had staan in Magnusheim.
Of nog een mogelijkheid, Magnus betekent Groot en dan zou Magnusheim de plaats zijn van de grote, lees belangrijke heren, en dus een soort regeringsplaats.En dan kan het

ook nog een heiligdom geweest zijn voor Hercules Magusanus. Een plaatselijke variant van de God Hercules welke hier in de romeinse tijd ook voor kwam.

Nu kan men zich tegenwoordig wat dit betreft afvragen waarom Makkum niet de hoofdplaats is van de gemeente en dat dit Witmarsum is, een klein boerendorpje.

Er is altijd rivaliteit wat dit betreft geweest tussen Witmarsum en Makkum. Dit kunnen we begrijpen als we ontdekken dat Witmarsum al in de Romeinse tijd bestond, aan de Marne lag en dat we lezen dat er toen een belangrijke havenplaat bestond genaam 'MarneManneshaven'. Deze havenplaats zou heel goed het tegenwoordige Witmarsum kunnen zijn. Volgens de bronnen lag Marnemanneshaven aan de noordkant van de Marne, als we nu weten dat de Marne zich bij Witmarsum splitste in een oostelijke en een zuidelijke richting dan ligt Witmarsum redelijk aan de Noordzijde van die splitsing naar het zuiden. Deze zuidelijke tak liep tussen Pingjum en Witmarsum door en is later afgedijkt en vormden Pingjum en Witmarsum samen een van de eerste omdijkte gebieden van Nederland.

Nu zijn de beide rivalen opgenomen in de gemeente ZuidWest- Friesland en is het te hopen dat de hoofdplaats Sneek niet het hele archeologische budget ter meerdere eer en glorie van zichzelf gaat gebruiken!

Komen de makkumse (RK) Altena's  uit Schotland?

Bij het uitpluizen van onze stamboom komen we tot Bauke Sybrants, woonachtig in Schraard in de 17de eeuw. Waarschijnlijk heette zijn vader Sybrant, maar we kunnen van hem niets meer vinden. Waarschijnlijk houdt daar de zoektocht op, of toch niet?

Tegenwoordig is er een nieuwe methode als aanvulling op het archiefonderzoek en dat is het zogenaamde DNA-onderzoek. Zouden we hier misschien iets verder mee kunnen komen. Zo gezegd zo gedaan en ik heb mijn DNA laten onderzoeken bij FamilyTreeDNA en daar kwam het volgende uit:

Haplogroup: R1b1b2 (tested)

Nou dat is duidelijk, hier moet nog een hele verdere studie naar gedaan worden. Wat weten we ondertussen?

De haplogroup R1b1b2 is een onderverdeling van het DNA van alle mannen ter wereld, welke een soort stamboom vormen die begon met de eerste mens in Afrika. Vanuit Afrika vertrokken de mensen via Egypte naar Azië en Europa. Deze emigranten splitsten verschillende kanten op en gingen ook naar West-Europa. Nu blijkt toevallig dat de R1b1b2 de meest voorkomende haplogroep in West Europa is. Nou dat verbaast ons niets. De Altena's wonen dus al duizenden jaren in West Europa, waarschijnlijk na de laatste ijstijd (10.000 jaar geleden) zijn ze vanuit warmere streken hier naar toe gekomen. Is er nog meer te vinden?

De bovenstaande nummers, zogenaamde markers, zijn natuurlijk te vergelijken met die van andere mensen, en daarvan zijn hele databases te vinden op het internet. Met name bij FamilyTreeDNA.com(FTDNA) en ook bij anderen. Als FTDNA een (ver) familielid vindt wordt dat gemeld, en ja hoor, voor ons zijn die ook gevonden. En wat blijkt dan, onze dichtsbijzijnde gevonden familie komt uit Schotland!

Het gaat om Robert McCormick welke met 90% kans een overeenkomstige voorouder heeft in de laatste 28 generaties. Als we een generatie op 30 jaar stellen zou dat dus na 1150 zijn. Nou gaan de Altena's terug tot Bauke in ca 1650. Zou daar een Schot voor zitten dan verwacht je dat ook in de namen terug te vinden, maar daar zien we alleen puur friesche namen als Bauke, Feike, Wiebren, Siebren, Fokke en etc.. Dan zou die Schotse voorouder wel een flink stuk terug in de tijd moeten zitten, zeg voor 1500. Op zich lijkt het aannemelijk als we zien hoeveel rood haar er in de familie voorkomt en ook zien we in bijna iedere generatie wel één of meerdere schippers. Zou er een schot met zijn schip in friesland terecht gekomen zijn en hier aan een mooie friesche schone zijn blijven hangen?

Wat weten we verder over deze McCormick? Op mijn email werd niet gereageerd dus maar eens met google gezocht. Dan vinden we in de VS een aantal McCormicks, eentje was de eigenaar van de Chicago Tribune, een andere bouwde landbouwwertuigen als tractors en had ook de Harvester uitgevonden waarmee het graan machinaal geoogst kan worden. Deze McCormicks waren afkomstig uit Ierland en daar waren ze rond 1600 aangekomen vanuit Schotland. Ze waren overgegaan naar het presbyteriaanse geloof en de engelse koning kon hen goed gebruiken in Noord Ierland waar ze hielpen met het weerstaan/ besturen van de katholieke Ieren. Het ging hier om de zogenaamde Ulster Plantation. Later emigreerden ze dan toch maar naar de Verenigde Staten. Van de McCormicks weten we niet zo veel. De naam betekent 'zoon van de Raaf', eigenlijk zoon van de zoon want Mc en mick betekent hetzelfde. Bepaalde takken van de familie zouden weer af stammen van de schotse koningen zoals St. David en Jack Bruce. Deze laatste is bekend van de film Braveheart. Ook komen we daar MacBeth tegen. Dus een illuster gezelschap waar wij dan miscchien van af stammen?

Nou is er in de verenigde staten een hele bevolkingsgroep, de Scottish Irishmen, welke dezelfde route had afgelegd. En juist van hen vinden we een uitgebreide website, de Border Reivers, waar we lezen dat in het zuidelijke deel van Schotland al eeuwen problemen waren met aan de ene kant de oude schotse bevolking, de Picten, en aan de andere kant de engelsen (Saksen?). Dit komen we al tegen bij de Romeinen, zij bouwden de Hadrian Wall ter bescherming tegen invallen. Nu blijkt dat genetisch gezien juist dit gebied een mengelmoes is van verschillende haplogroepen. De Romeinen zonden er al soldaten vanuit alle windstreken van hun rijk naar toe, maar ook Angelen, Saksen, Denen, Picten en wat niet meer wordt er terug gevonden. En natuurlijk ook Friezen! En wat blijkt? Bij deze site vinden we een spreadsheet met DNA-markers waar die van ons zeer dicht bij komen. Dus die Schotten kunnen ook van de friezen afstammen. Zou een van onze voorouders in Schotland zijn blijven hangen? Als we in de geschiedenisboeken kijken dan vinden we een aantal momenten waarop de friezen ook meedoen aan een strijd in Schotland en dat begint zelfs al in de Romeinse tijd. Maar later gingen ze ook regelmatig met de Angelen en Saksen mee en waarschijnlijk ook met Willem de Veroveraar in de 11de eeuw. Maar was onze voorouder daarbij en wanneer was dat dan?

Op dezelfde site wordt aangegeven dat mensen met de Marker Dys390 met een waarde van 23 waarschijnlijk uit de Noordelijke Nederlanden kwamen waar deze waarde overheerst. Dat wijst dan op een friesche voorouder voor die Schotten en de Altena's behoren dan tot de oudste bewoners van Friesland.

Nou is het DNA-onderzoek een snel groeiend onderzoeksgebied en de inzichten worden ieder jaar nog uitgebreider en soms anders. We kunnen dus (nog) niets met zekerheid zeggen! Het gaat altijd om een percentage van waarschijnlijkheid. Dat valt nu de friesche kant op, maar kan altijd weer een andere kant op vallen. Een van de problemen die wij nu hebben is dat er onder de friezen/nederlanders nog weinig belangstelling is naar DNA-onderzoek, en hun waarden dus ook weinig in de databases terug te vinden zijn. Het zijn voornamelijk Amerikanen welke willen weten uit welk deel van Europa ze komen en of ze familie zijn van mensen met dezelfde achternaam. Leuk zou het zijn als ook de Altena's uit andere provincies deze test lieten doen, misschien toch nog gerelateerd?

Komen de friesche Altena's uit Schotland?

Uit recent DNA-onderzoek blijkt dat de friesche Altena's van de katholieke tak (afstammend van Bauke Sybrants) gemeenschappelijke voorouders hebben met de McCormick familie uit Schotland.

Komen de Altena's uit Friesland of uit Schotland en zijn ze dan misschien zelfs familie van legendarische Schotse koningen als St. David en Jack Bruce?

Het friese koninkrijk

Is Ivanhoe uit friesland afkomstig?

We hebben weer wat nieuwe info over het DNA-onderzoek van de Altena's uit Makkum.

Hiervoor gaan we weer de noordzee over en komen terecht in de wereld van Ivanhoe, de held uit onze jeugdtijd.

In english: here

Een uitgebreide technische analyse van de Ivanhoe-groep inclusief Frysk kluster: hier. Bron: http://www.mymcgee.com/tools/yutility.html?mode=ftdna_mode#FTDNARates

Ivanhoe, wie kent hem nog?

De witte ridder die in onze/mijn jeugd op tv het hoogtepunt van de week vormde.

Ik kan me nog herinneren dat ik op de kleuterschool zat en droomde van een kasteel op het veldje naast de kleuterschool, waar Ivanhoe woonde.

De ridder die het in een toernooi opnam tegen de normandische ridders van koning Jan zonder Land, om de hand van de mooie Rowena. Daarbij geholpen door de Zwarte Ridder, welke later koning Richard bleek te zijn. Zij kwamen terug van de kruistocht en troffen veel misstanden aan. Met de hulp van Robin Hood en Isaac de jood en zijn mooie dochter Rebecca kwam alles weer op zijn pootjes terecht.

Waarom dit verhaal op deze site?

Na weer eens wat verder getest te zijn op mijn DNA blijkt dat ik en mijn voorouders dus ook, maar ook broer, vader, neven, ooms etc. een heel speciale DNA-versie te hebben en wel Z-159. Om precies te zijn we zitten in de tak: R-U106/Z381/Z301/L48/L47/Z159  en als haplogroep: R1b1a2a1a1a4a.

Even googlen op Z159 en dan komen we zomaar bij Ivanhoe terecht!

Blijkbaar komt in deze haplogroep naast een aantal schotten ook een groep Sefardische joden voor en lijkt de oorsprong in onze friesche/saksische contreien te liggen. Ivanhoe was een Schot van Saksische oorsprong en had een goede band met Rebecca dochter van de sefardische jood Isaac.

Met een beetje fantasie kunnen we dus het Ivanhoe-label op deze groep plakken. Nu was Ivanhoe slechts een romantisch verzinsel en houdt het verhaal hier op, zij het niet dat de historische achtergrond van Ivanhoe wel wat zou kunnen lijken op de migratie van onze voorouders naar Schotland.

Wat hiermee wel erg duidelijk wordt is dat onze wortels stevig in friesland liggen. Haplogroep R1b1a2a1a1a4a en zijn verwanten komen vooral in friesland en ook in Groot Britannië en de VS voor. Er is nu ook een speciaal kluster aangemaakt welke het frysk kluster is genoemd. Dit is terug te vinden op het benelux-project by ftdna.com : http://www.familytreedna.com/public/benelux/.

Dankzij het deskundig advies van de beheerder van dit project heb ik een aantal tests kunnen overslaan en direct Z159 gaan testen, met het verwachte positieve resultaat. Het is nu nog even wachten op meer 'familieleden' in het fryske kluster. Daarom bij deze weer de aansporing aan een ieder om de eenvoudige pijnloze test te doen en zo te kunnen zien waar je in de DNA-stamboom uithangt!

Zoals hier te zien is lijkt het erop dat het Ivanhoe-kluster een onderdeel is van het Frysk kluster.

Dan zien we dat op zijn vroegst halverwege het eerste millenium één of meerdere familieleden vanuit Friesland naar Schotland vertrekken. Na circa  het jaar duizend vertekt dan de Post-tak naar Engeland welke rond 1600 naar de verenigde staten vertrekt. Vanuit Schotland dan wel friesland vertrekt een deel van onze familie naar Polen en/of de Baltische landen. Daar zijn vele nazaten terug te vinden welke zich ook weer zuidwaarts verplaatsen en zelfs onder hen vinden we een aantal familieleden welke waarschijnlijk via een huwelijk tot het Joodse geloof bekeerd zijn en daarmee tot de romantische Ivanhoe-benaming hebben geleid.

Frysk cluster or frisian cluster.

After testing my DNA at FTDNA.com it apeared that my haplotype or better SNR was Z-159.

Looking around with google quickly delivered the Ivanhoe-cluster. People with Z-159 who were divided into two groups:

A british and a Baltic group among whome there was a big jewesh membership. The combination led Mikhael Rogov to the romantic Ivanhoe name.

He thinks the British went to spain to become jewesh and went through the mediteranean Sea to end in Eastern Europe. Because this is highly speculative a different vision is also possible.

Since my ancestors lived at least 400 years in Friesland, and their names are very frisian (Bauke, Klaas, Wybren and Sybren)  they must have lived there quite some longer time. Also the DNA is typical for the north of the Netherlands of which friesland is a part, so it is very likely that the root of Z-159 lies in Friesland.

Some analysys of the members of the Ivanhoe cluster, together with my ancestor (Altena) and a probable member (Post)  showed that the tree split up around 500 AD between the remaining frisian and the british group. The remaining frisian split up around 1000 AD between Post and what later became Altena. The british group split up around 1500 AD into some groups of which one group left for the Baltic and one member must have found a jewish bride. Look here for the Analysis.

This British group must have left after 500 AD but at least before 1500 AD, or earlier depending on genealogical knowledge of members of this group.

So why friesland?

Friesland is still special for its own independant language which is most similar to the english language. For a long time this was explained by the mix of people around the Nort Sea. But this is not a really convincing answer. Recent DNA-research looks to suggest that there was a common ancestor for the English and the Frisians that lived in the country between england and friesland called Doggersland. This land got gradually flooded by the sea and a part of the people went west to england and a part east to friesland. Then the frisians lived on the very fertile clay-land on top of small hills called Terp which they had erected themselves to protect their houses and cattle from the higher sea-levels.

Archological research showed that around 500 AD this country was so prosperous that in a lot of the 1000 terps gold was found. They were rich from farming and trading so they could save some gold for jewelry and maybe for their pension.

The frisians were living close to the sea and were good sailors, but also they had farmland that delivered more then they needed for themselves so they went out to sel it and exchange it for other goods. This resulted in a frisian presence around the north sea and the baltic sea. Frisian coins are found all around indicating their trade in England, Schotland, Denmark, Sweden, Germany, Poland, Letvia, Belarus etc. Through the Rine and Meuse river they also traded to the Germans inland all the way to Switzerland.

Apart from trading they also were a strong force to fight their enemies. The Romans that occupied Friesland for some years were thrown out by the frisian warriors which made them famous with the other German peoples. Later they fought with (!) the Romans in Great Britain. Later they got a statement of independance from Charles the Great for helping him defend Rome. As crusaders they became famous warriors again. They were strong and tall, raised with good food in their homeland, which was save from enemy attacks because of the special geography of friesland. Small terps surrounded by water and marshes made it difficult for a big army to conquer it.

So around 500 AD it is very likely that families were bigger and more sons made the possibilty for a male-DNA line all the way to today more possible. Then part of this family left for trade or War to England/Schotland and from there to the Baltic. Maybe they did not leave right away, probably somewere between 500 and 1000 AD. When more DNA-results with Z-159 are found this date can maybe be more precise.

Zoals hier al eerder is geschreven is het goed mogelijk dat het Romeinse Castellum Flevum in het huidige Makkum heeft gelegen.

De naam Statum wijst namelijk ook op een romeinse haven/rustplaats!

In het begin van onze jaartelling waren de Romeinen doorgedrongen tot in Friesland. Zij hadden hier een versterking liggen genaamd Castellum Flevum. Tot op de dag van vandaag is niet zeker waar dit castllum lag. Wat we er van weten is overgeleverd door de romeinse schrijver Tacitus:

Tactus ANNALES IV,60/75 
Hoofdstuk 72
4.72.1. In hetzelfde jaar zijn de Friezen, een volk aan de overkant van de Rijn, in opstand gekomen, meer als gevolg van onze eigen inhaligheid dan uit misnoegen over hun onderwerping. Drusus had hen een matige belasting opgedragen met het oog op hun beperkte middelen, namelijk om voor militair gebruik runderhuiden in te brengen, zonder dat iemand zich er ooit druk om had gemaakt welke kwaliteit en welke afmeting zij moesten hebben, totdat Olennius, een van de primipili, aangesteld om de Friezen te regeren, huiden van oerossen uitkoos, naar het formaat waarvan hij ze wenste te ontvangen.

4.72.2. Deze belasting, ook voor andere volken al een zware opgave, werd bij de Germanen des te moeilijker verdragen omdat zij wel wouden hebben, rijk aan kolossale wilde dieren, maar stalvee van slechts bescheiden omvang. En aanvankelijk leverden zij de runderen zelf in, daarna hun akkers, tenslotte stonden zij hun vrouwen of kinderen als slaven af.

4.72.3. Hieruit kwam wrok voort en geklaag en toen er geen verlichting kwam probeerden ze een oplossing te forceren door middel van oorlog. De soldaten die voor de inning van de belasting aanwezig waren werden gegrepen en aan de galg geknoopt: Olennius wist door een vlucht zijn vijanden te vlug af te zijn en trok zich terug in een versterking dat de naam 'Flevum' droeg. Daar bewaakte een niet onaanzienlijke menigte burgers en bondgenoten de kust van de Oceaan.

Caput LXXIII

Hoofdstuk 73
4.73.1. Zodra dit bij Lucius Apronius, de pro-praetor van Beneden-Germanie, bekend was geworden, ontbood hij de eenheden van de legioenen uit de Boven-Provincie alsmede uitgelezen infanterie en cavalerie van de hulptroepen en voerde beide legereenheden de Rijn af naar de Friezen. Het beleg van het fort was toen al opgeheven en de opstandelingen waren weggetrokken om hun eigendommen te verdedigen. Derhalve verstevigde hij de estuaria in de buurt met dijken en veenbruggen om daar de zwaardere legertros overheen te voeren.
4.73.2. En na intussen doorwaadbare plaatsen gevonden te hebben gaf hij een ruiterafdeling van de Canninefaten en wat er aan Germaanse ruiters tussen de onzen diende de opdracht om met een omtrekkende beweging in de rug te komen van de vijanden, die, al voor een veldslg opgesteld, de cavalarie van de bondgenoten en de te hulp gezonden ruiterij van de legioenen onder zware druk zetten. Toen zijn drie lichtgewapende cohorten en daarna weer twee en, nadat er vervolgens enige tijd tussen verlopen was, de ruiterij van de bondgenoten opafgestuurd. Hoewel die sterk genoeg zouden zijn geweest als zij tegelijk aangevallen hadden, hebben zij nu, omdat ze bij tussenpozen gearriveerd waren, enerzijds niets bijgedragen aan het moreel bij de soldaten die al in verwarring gebracht waren en anderzijds werden zij door de schrik van de vluchtenden meegesleurd.

4.73.3. Toen stelde Apronius aan Cethegus Labeo, onderbevelhebber van het vijfde legioen, alles ter beschikking wat hij nog aan hulptroepen had. En ook hij, door de hachelijke omstandigheden van de zijnen in een gevaarlijke positie gebracht, verzocht dringend om de hoofdmacht van de legioenen door het zenden van boden. Toen stormden de mannen van het vijfde legioen voor de anderen naar voren en, door de vijand in een verbeten gevecht op de vlucht te drijven, ontzetten zij de cohorten en eskadrons die uitgeput waren door verwondingen. En de Romeinse aanvoerder trok niet op wraak uit noch begroef hij de gesneuvelden, ofschoon er veel tribunen en praefecten en aanzienlijke centurio's gesneuveld waren.
4.73.4. Naderhand is men van overlopers te weten gekomen dat 900 Romeinen afgemaakt zijn in het zogenoemde Baduhennawoud nadat zij de strijd tot de volgende dag hadden weten te rekken, en dat een andere afdeling van 400 eerst de villa bezet hadden van Cruptorix, die ooit als soldaat gediend had, en elkaar neergestoken hadden toen men verraad vreesde.

Caput LXIV
Hoofdstuk 74
4.74.1. Hierna was onder de Germanen de naam van de Friezen beroemd, terwijl Tiberius de verliezen geheim hield om niet aan een ander de oorlog te hoeven op te dragen. En ook de senaat maakte zich hierover geen zorgen, of de zoom van het rijk te schande gemaakt werd. Schrik over wat zich vlakbij afspeelde had zich van hen meester gemaakt; hiervoor zochten zij een oplossing door vleierij.

Vertaling: http://benbijnsdorp.info/ann04_60.html  

Wat we hier lezen over Castellum Flevum is erg beperkt maar we kunnen wel het volgende zeggen:

• Het lag aan de kust 
• Het lag in of bij Friesland
• Het lag stroomafwaarts van de Rijn
• Het lag aan het Flevum/Vlie
• Het was in de buurt van een estuarium
• Het was groot genoeg om een aanzienlijke hoeveelheid volk/soldaten te herbergen
• Er is flink gevochten tussen de Friezen en Romeinen
• Het was niet ver van het bos Baduhenna

Nu zijn er in het verleden al een flink aantal locaties geopperd en de laatste jaren is vooral Velzen favoriet. Doordat daar resten van een Romeinse vesting zijn gevonden met sporen van geweld en het aan het IJ lag dacht men het definitief gevonden te hebben.

Maar helaas kloppen er een paar punten niet met de beschrijving van Tacitus, het IJ is niet het Vlie/Flevum, maar vooral de omgeving roept vragen op. Een estuarium is een waddengebied aan de monding van een rivier. Waarbij hier de romeinen wegen/dijken en bruggen moesten aanleggen om hun eigen fort te kunnen ontzetten. Bij Velzen zitten we tegen de duinen aan, dat is toch een heel ander landschap. Er zal daar wel water, moerassen e.d. zijn geweest, maar daar zullen de romeinen hun fort toch niet gebouwd hebben?

Een andere populaire optie was het fort Vechten, niet ver van Utrecht. Hier was een aanzienlijk romeins fort in de bodum aangetroffen en het was zeker een belangrijke romeinse uitvalsbasis. Echter lag het niet dicht bij de zee laat staan een estuarium.

In 1927 kwam prof. Boeles een archeoloog met de optie Westergo in Friesland. Doordat ik onlangs zijn boek op internet heb kunnen lezen kwam ik een aantal aanvullende argumenten tegen voor mijn theorie dat het Castellum Flevum in Makkum lag. Hij noemt als belangrijk argument dat juist aan de westkust van Westergo veel Romeinse vondsten zijn gedaan. Dit dacht men toe te moeten schrijven aan handelaren die daar woonden en friesche soldaten welke in het romeinse leger hadden gevochten. Maar vreemd was dat toch een beetje omdat die handelaren en soldaten net zo goed in andere delen van friesland voor kwamen. Het wordt anders als er een romeins castellum lag. Van hieruit zullen de romeinse voorwerpen zich in de omgeving verspreiden. Dit verklaart beter waarom er romeinse vondsten zijn gedaan in plaasten als Cornwerd, Makkum en Idsegahuizen.

Waarom dan Makkum en niet, Harlingen, Workum, Hindeloopen of Staveren? Als we naar de plattegrond van Makum kijken dan zien we een regelmatige structuur in de vorm van een dambord. Dit is typisch Romeins. De kerkstraat en bleekstraat lopen van noord naar zuid en dwars daarop vinden we het vallaat, de voorstraat, achterstraat, markt, middenstraat, tuinstraat en laan. De natte infrastructuur was ideaal voor de romeinse vloot. Grote en kleine zijlroede verbonden door de kromme sloot boden vanaf zee een directe toegang tot het achterland van het waterrijke friesland. Een ideale plaats voor de romeinen om friesland te kunnen beheersen. Andere plaatsen in friesland zijn vaak georienteerd op een terp en de straten lopen dan rond of radiair. De goede waterverbindingen van Harlingen, Workum en Stavoren zijn juist van een latere datum en bestonden nog niet in de romeinse tijd.

Zie ook: http://images.tresoar.nl/wumkes/pdf/BoelesPCJA_Friesland11e_eeuw.pdf.

En wat schetst onze verbazing?

In het boek 'De rand van het rijk, de Romeinen en de lage landen' van Lendering en Bosman vinden we onderstaande kaart:

Nog wel met een vraagteken, maar archeologen denken blijkbaar ook dat de Romeinen in Makkum bezig geweest zijn. Dit gegraven kanaal zou dan langs de friese westkust gegraven zijn vanaf Staveren tot Makkum om daar het binnenland in te duiken en verbinding te maken met de Marne/Boorne.

Hierdoor konden de Romeinen veilig vanaf het Almere tot aan de monding van de Middelzee doorvaren en hoefden ze niet over de gevaarlijke noordzee. Zij hebben deze route meerdere malen gebruikt om zo op een snelle manier door te dringen tot het huidige Noord-Duitsland.Drusus heeft dit gedaan in 12 voor Christus, gevolgd door Tiberius in 4 en 5 na C. , Germanicus in 15 na C. en nog een keer in 16 na C.

Het leuke van het plaatje is dat de knik aan de noordkant van de Drususgracht precies bij Makkum ligt. Blijkbaar gingen ze daar het binnenland in en mogelijk was daar al een afwateringsloot dan wel hebben zij die gemaakt en of uitgebreid. Dit zou ook goed kunnen verklaren waarom er tussen het voormalige makkumermeer en Zuiderzee twee verbindingen waren, als deze er toen al niet waren.

Makkum zal mogelijk een uitvalsbasis zijn geweest bij de aanleg van het kanaal en later bij de verdediging van dit kanaal tegen ongewenste indringers. Mogelijk zijn de Romeinen ook de bouwers van de sluizen in Makkum. Deze techniek was namelijk in Italie al bekend.

Of dit tot het Castellum Flevum heeft geleid is niet zeker maar dat de naam Statum uit deze tijd stamt is dus zeker zeer goed mogelijk.

Op oude kaarten van Makkum zien we namelijk de vermelding Statum bij het zuidelijke deel staan. Dat is waar zich nu het centrum bevindt en de delen ten zuiden daarvan.Traditioneel wordt de naam Statum gelijk gesteld aan Stathe (in Utrecht) en Dorestate (wijk bij Duurstede). Het zou dan een (handels- of landings-)plaats aan een oever zijn. Dit zou dan een Keltische oftewel pre-Romeinse naam zijn. Nou zien we echter dat bijvoorbeeld Dorestate ook als Dorestatus en Dorstatum voorkomt. Dit zijn toch duidelijk latijnse vervoegingen welke op een Romeinse oorsprong van de naam lijken te duiden en niet op een Keltische.

En wat te denken hiervan (op Nifterlaca.nl):

Bijna 5 jaar geleden merkte wijlen Hans den Beste, taalkundige aan de Universiteit van Amsterdam, hier het volgende op: 
 

Quote

"State " is een veel te jong woord. Bovendien verklaart "state de vormenrijkdom van Dorestat niet: -state, -stati, -states, status, steti, statii,, stade, stada, stadum, stadio, etc. En "state" als een woord voor een licht beveiligd stenen huis kan niet "fort" of "burcht" betekenen, terwijl Dorestad twee keer als burcht/fort wordt aangeduid: castro Duristate, iuxta castrum quod dicitur Dorestadum. Dorestat zou dus de naam geweest kunnen zijn van een Romeins fort,waarnaast de koopmans-nederzetting .ontstaan is,D e naam is dan waarschijnlkjk Gallo-Romeins.

En hier voerde ik twee werken op die iets te melden hebben over de etymologie van Doresta(d)(t)(e). 
Misschien nog eens opnieuw induiken? 

Als we weten dat Statum op een terp gebouwd is dan moet de ouderdom tussen 500 voor en 700 na Christus liggen. In dit tijdvak komen we ook Dorestate tegen. De betekenis zal dus waarschijnlijk de zelfde zijn.

Hiermee is het erg aannemelijk dat Makkum/Statum een Romeinse vestigingsplaats is geweest. Want wat betekende het woord Statum in die tijd?

STATIO 
Enciclopedia dell' Arte Antica (1966) 
di S. Ferri 
STATIO. - È vocabolo assai ben definito del lessico latino, come luogo di sosta, posto di guardia, porto e simili. In greco ha il termine corrispondente nel vocabolo stàsis che è anche usato dalla retorica greca in senso analogo al latino status, constitutio, quaestio, appellatio; vale anche indugio, mora, intervallo (Quint., iii, 6; Dion. Hal., p. 148 R). Come traduzione del greco thematismòs appare soltanto in Vitruvio (1, 2, 5) il quale ha evidentemente usato un testo perduto, oppure ha frainteso il termine greco che vale nel gergo grammaticale "determinazione arbitraria". Secondo Vitruvio la statio, che è il primo coefficiente del decor e che in greco è detta appunto thematismòs, consiste nel destinare i vanî tipi di templi alle varie divinità secondo la loro natura: a Giove Folgore un tempio ipetrale, a Minerva un tempio dorico, a Venere uno corinzio, a Giunone uno ionico. 
(S. Ferri)

In Nederlands staat hier ongeveer:

Statio Encyclopedie dell 'Arte Antica (1966) S. Ferri Statio. - Het is zeer goed gedefinieerde term in het Latijnse lexicon, als een rustplaats, de bewaker, de haven en dergelijke. In griekse heeft de overeenkomstige term in het woord stasis die ook wordt gebruikt door de Griekse retoriek in de betekenis analoog aan het Latijnse status Constitutio, quaestio, appellatio; geldt ook vertraging, blackberry, interval (Quint, iii, 6;.. Dion Hal, blz 148 R..). Als een vertaling van het Griekse thematismòs verschijnt alleen in Vitruvius (1, 2, 5), die blijkbaar gebruik gemaakt van een tekst verloren of verkeerd begrepen het Griekse woord dat is jargon grammatica "arbitraire bepaling." Volgens Vitruvius, het statio, dat is de eerste coëfficiënt van de inrichting en dat in het Grieks is precies thematismòs genoemd, is om de kamers soorten tempels toe te wijzen aan de verschillende goden volgens hun aard: een tempel voor Jupiter Thunderbolt ipetrale, een Dorische tempel aan Minerva, Venus een Korinthische, in een ionische Juno.

Dus een soort halteplaats/havenplaats.

Bij de discussie op Nifterlaca.nl wordt ook geconstateerd dat de naam Dorestate de oudst gevonden vorm van State is. Een Keltische betekenis kunnen we dus niet terugvinden en is waarschijnlijk slechts een hypothese geweest om de naam Dorestate te kunnen verklaren. Kijken we naar het eerste deel 'Dore' dan lijkt dit verklaard te kunnen worden met doorgang/poort/port/deur. Maar dat zullen we zsm verder uitspitten!

Test

Van Yamnaya in de Altai tot Altena in Makkum.

Sinds het vorige verhaal over DNA en Ivanhoe zijn er weer veel nieuwe vorderingen gemaakt in het uitpluizen van de (DNA-) stamboom van de Altena's uit Makkum. Zowel aan de onderkant als aan de bovenkant zijn er flinke vorderingen gemaakt.

Om aan de bovenkant te beginnen: De oorsprong van onze (Y-DNA Haplo-) groep R1b-Z159 gaat terug tot de R1b-M269 haplogroep welke volgens de onderzoekers voortkomt uit een bevolkingsgroep welke ca 5000 jaar geleden in de steppes van Rusland en Oekraïne leefde en Yamnaya wordt genoemd. Deze Yamnaya's leefden van veeteelt en reden op paarden rond op de steppes. Rond 4000 jaar geleden migreerden zij naar het westen om uiteindelijk in Westeuropa aan te komen. Dit werd mede mogelijk gemaakt doordat ze wilde paarden leerden temmen en ook het wiel uitvonden Er is nog discussie over de route welke ze volgden, meer noordelijk via Polen, of meer zuidelijk via de Donau. Tegenwoordig blijkt dat ongeveer de helft van de mannen in West Europa van deze Yamnaya's afstammen. Ook brachten ze de lactosetolerantie met zich mee waardoor wij nu lekker melk kunnen drinken. Ze brachten echter niet alleen hun DNA hier naartoe maar men neemt nu ook aan dat zij degenen waren die de Indo-Germaanse talen hier introduceerden. Zowel fries, duits, nederlands, engels behoren tot deze groep.

Een interessante vergelijking is nu te maken tussen de verspreiding van deze R1b-Dna-groep en de verspreiding van de indogermaanse talen. In engeland zien we dat de engelse taal de oorspronkelijke taal naar het westen (Wales) verdreef, als dit overeenkomt met de DNA-verspreiding ( waar het wel op lijkt) zouden deze engelsen het voorfront van de invasie gevormd kunnen hebben en ook daarmee (met het fries) de oudste taal vormen. (Erg speculatief, maar hier gaan we vast nog meer van horen!)

Kijken we naar de onderkant van onze DNA-lijn dan zijn we ook daar weer wat verder gekomen. De laatste test stopte bij de haplogroep Z-159, ondertussen zijn er weer meer groepen daaronder bekend en daarvoor heb ik ook een test laten doen. Nu zitten we in de groep FCG15532 welke onder Z-159 valt. Daaronder zijn ook al weer andere groepen bekend, maar daarvoor heb ik me nog niet laten testen. Die test is op dit moment nog erg duur ($400) en daarvoor heb ik niet de middelen beschikbaar... Natuurlijk staat het eenieder vrij om zo'n test te doen! Met die test wordt meteen het DNA tot in de kleinste details uitgezocht en zijn aanvullende tests daarna niet meer nodig. Ook blijkt dat wij niet tot de Ivanho-groep behoren, zij vormen een eigen zijtak onder Z-159.

Op het U106-forum wordt zeer aktief uitgezocht wat bekend is en wat verder uitgeplozen kan worden. Zo is daar ook een tijdslijn gemaakt op basis van statistische analyses waaruit opgemaakt kan worden hoe oud onze groep is. En zelfs is men al zover dat bepaald kan worden wanneer welke migraties tussen landen plaatsgevonden hebben. Zo is de migratie van Schotten naar Noord Ierland in de zestiende eeuw herkenbaar (Ulster Plantation), maar ook een migratie van de lage landen/engeland naar de baltische landen. Dat was rond 1100, en daarmee zou ook Z-159 in de vorm van de Ivanhoe-groep daar terecht zijn kunnen komen. Dat zou een sterke aanwijzing zijn dat de Altena's in Makkum tot de oorsronkelijke R1b-bevolking in friesland behoorden en daar al die tijd gebleven zijn (tot de migraties van de vorige eeuw toen veel Altena's uit friesland vertrokken).

Hoe ziet de tijdslijn er verder uit? Zie daarvoor onderstaande plaatje:

Zie bijvoorbeeld ook hier voor meer info: http://dna-explained.com/2015/06/15/yamnaya-light-skinned-brown-eyed-ancestors/

Of dit document: /V4.0/app/webroot/images/files/u106-geography-2015-revised.pdf

De laatste nieuwtjes over ons DNA.

Is dan nu de betekenis van de naam Altena gevonden?

Veel mensen hebben zich al afgevraagd waar de naam Altena vandaan komt. Ze hebben veel verschillende verklaringen bedacht en toch is geen enkele daarvan tot nog toe echt overtuigend geweest. Zo zijn er onder andere:

- Al-te-na : te dichtbij
- Alte-na : nageslacht/clan/volgers/groep van Alt(e)
- Al-ten-a : hoogte aan het water
- Holtena : (hout-) bos aan het water
- Haltena : halte aan het water
- Altenau : moerassig land bij de rivier
- Alten-a : Bovenloop van de A

Bezwaren zijn er echter te over, de naam komt in België, Nederland en Duitsland voor, maar is daar nooit in de eigen taal vertaald, dus lijkt het van één oorsprong te komen en van daaruit verspreid. Als het de afstammelingen van Alte waren, waarom komt de naam dan zo vaak voor en weten we niet wie Alt(e) was?

Wat weten we ondertussen wel? We zien de naam veel aan oude waterwegen voorkomen, op strategische plaatsen. Het was een naam met enige aanzien: graaf von Altena, Heer van Altena, land van Altena. Mogelijk een verband met de graven van Friesland en Holland. Oorsprong lijkt in Friesland te liggen.

Kijken we naar de oorsprong van friese namen dan zien we dat er vaak een germaanse/Saksische oorsprong is die eindigt op -Ing en infriesland evolueert van -ing via -inga naar -ena (-ema) . Dan zou Altena zijn oorsprong vinden in Alting. En waar vinden we dat? Op IJsland! Daar is de Alting het parlement van de koning, zoals onze eerste en tweede kamer. 

We kunnen de plek die Altena heet dus zien als de plaats waar de volkvergadering (ting) op het hoogste nivo (Al) met de koning plaats vond.

Het is dan ook niet vreemd dat al die Altena-plaatsen aan rivieren en doorgaande waterwegen lagen. De koning kwam op zijn schip langs en besprak de bestuurlijke zaken met zijn onderdanen.

Mogelijk lagen alle Altena-plaatsen binnen het toenmalige friesland en kunnen we ook zo bepaken hoe ver dit land zich uitstrekte...

Nu stuitte ik onlangs op een verwante naam : Alting. Deze naam heeft dezelfde betekenis als Altena, navolgers/nageslacht van Alt. En wat betekent Alting dan? In de middeleeuwen was in de Scandinavische wereld de hoogste macht in de staat de Alting, de vergadering van vrije mannen. Daarboven stond een koning wiens titel overerfde op de oudste zoon, maar de besluitvorming vond plaats in de Teng. In Noorwegen zien we dan dat hieruit het parlement voortkwam en in IJsland heet het parlement nu nog Alting. Een Teng/Ting is vergelijkbaar met een Ding zoals de Saksen die kenden en bijvoorbeeld bij Widukind bekend was. Daar was het een soort volksvergadering waar de besluiten en rechtspraak besproken werd. Bij de friezen komen we bij achternamen niet de uitgang -ing tegen, maar -na en het lijkt dus aannemelijk dat we in Friesland de Altena's mogen zien als de regering van de Koning. We zien bijvoorbeeld nu in Makkum een boerderij Altena, welke op het land lag wat in de volksmond de Altena's heette. Het was altijd vreemd dat dat zo genoemd werd, maar nu is duidelijk waarom. Deze Altena's in Makkum zouden wel eens de Altena's van Westergo geweest kunnen zijn. Altena bij Dokkum zou die van Oostergo geweest kunnen zijn.En dan hebben we nog een Altena buiten de poort van Groningen en bij Delft en misschien ook bij Hamburg en Antwerpen?

Als we ons dit willen voorstellen dan krijgen we een aardig beeld van de bestuurlijke gang van zaken in het oude Friesland. De koning was de baas, de opperaanvoerder van het leger, maar uiteindelijk verantwoording verschuldigd aan de Altena's. Dit lijkt een goed model om de successen van de Friezen te verklaren. Iedere vrije fries had zijn eigen terp met boerderij en daaromheen familie en personeel. Samen zorgden ze voor hun eigen welvaart en verdediging. Maar ook in groter verband konden ze nu goed samenwerken omdat ze geleid werden door een koning, maar (via een afvaardiging) allen invloed hadden op het beleid. Economische voordelen die ze gezamenlijk bemachtigden kwamen zo ook ten goede aan de gehele friesche gemeenschap en niet alleen aan de (familie van ) de koning. Mogelijk dat buitenlandse bezittingen zo in eigendom en onder bestuur van deze Altena's kwamen en zij voor de verdeling van de inkomsten zorgden en ook konden zorgen voor zetbazen ter plaatse. Voorwaar de kontouren van een multinational met franchisers!

Waarschijnlijk zullen in deze vergadering van vrije friezen de rijke families en met name de familie van de koning het uiteindelijk toch meer voor het zeggen gekregen hebben. Zo zien we in de Frankische tijd dat er graven aangesteld werden welke uit die rijkere families gerecruteerd werden, zoals de Gerulfingen. Ook blijkt de familie van bisschop Liudger rijk te zijn geweest en meerdere bezittingen in het huidige Duitsland gehad te hebben. Ook kennen we het voorbeeld van Folker welke door het gehele huidige Nederland bezittingen had en mogelijk tot een van die rijke families behoorde. Blijft natuurlijk nog de vraag open of de vele voorkomen's van de naam Altena terug te voeren zijn op de Altena's als bestuur van Friesland en het dan op een fries 'staatsbezit' duidde of dat bepaalde personen deze titel naar zich toe getrokken hadden en die Altena's dan tot hun persoonlijke bezittingen hoorden...

Zoals 2 jaar geleden reeds op deze blog gemeld is Makkum mogelijk een romeinse havenplaats geweest en zou er zelfs het beroemde Castellum Flevum gelegen kunnen hebben. De officiele wetenschap gaat er echter vanuit dat het Castellum Flevum bij Velsen ligt en dat de geschiedenis van Makkum pas rond het jaar 1000 begint. In 2015 zijn er echter twee onderzoeken uit onverdachte hoek verschenen welke zeer sterke ondersteuning bieden voor het idee dat we het castellum Flevum echt in Makkum moeten gaan zoeken!

orem ipsum dolor

Loremyyolor sit amet, consectetur adipisicing elit. Ea facilis vel aliquam aspernatur dolor placeat totam saepe perferendis. Od

Er komen weer nieuwe scheurtjes in het beeld dat we Dorestate in Wijk bij Duurstede moeten zoeken.

Nieuwe aanwijzingen of bewijzen duiken niet vaak op, maar nu hebben we toch weer een heel concrete aanwijzing dat Wijk bij Duurstede niet de plaats is waar het beroemde Dorestate gezocht moet worden.Onlangs kwam een onderzoek beschikbaar van van Dinter, Cohen, Hoek, Stouthamer, Jansma en Middelkoop genaamd 'Late Holocene lowland fluvial archives and geoarchaelogy: Utrecht's case study of Rhine river abandonment under Roman and Medieval settlement.

Daarin komt de vlucht van de utrechtse bisschop Hunger naar Deventer in AD 856 aan de orde. Algemeen wordt aangenomen dat hij vanwege de vikingaanvallen op Utrecht naar veiliger gebieden vertrok. Echter zijn er weinig tot geen vermeldingen van aanvallen op Utrecht en er zijn ook geen brandlagen gevonden in Utrecht. Daarnaast is het vreemd dat de bisschop relatief dichtbij bleef. Als de vikingen hem in Utrecht konden bereiken, dan zeker ook op zijn nieuwe vluchtadres in Deventer!

Wat nu uit het bovengenoemde onderzoek blijkt is dat de bisschop niet voor de vikingen vluchtte, maar voor immense overstromingen in het Utrechtse land. Deze overstromingen begonnen al rond AD 800 door het wassende water in de (kromme) Rijn. Rond AD 925 kwam de bisschop weer terug in Utrecht en toen zal het al weer een tijdje bewoonbaar zijn geweest.

Als het stroomgebied van de Rijn ondergelopen was hoe zal het dan in Dorestad geweest zijn? Voor Wijk bij Duurstede is dat duidelijk. Als we met google naar de hoogtekaart van Utrecht kijken zien we dat die stad op een hoogte van 5 tot 10 meter boven NAP ligt. Wijk bij Duurstede ligt op 5 a 6 meter boven NAP. Duidelijk dus! Wijk bij Duurstede lag ook onder water..

Nou klopt dat ook wel met de archeologische bevindingen. Vanaf halverwege de negende eeuw zijn er weinig vondsten meer in Wijk bij Duurstede gedaan. Dat werd verklaard door te zeggen dat Dorestad toen vrijwel op was houden te bestaan door al die vikingaanvallen. Maar dan zou je daar toch wel brandsporen van moeten vinden en die zijn daar niet gedaan.

In 863 vindt volgens de annalen de laatste aanval op Dorestad plaats.Maar hoe kan dat als Dorestad onder water stond?

Conclusie: Dorestad lag niet in/bij Wijk bij Duurstede!

Waar dan wel?

- Hoofdstad van Friesland

- Zeehaven aan de monding van de Rijn

- etc.

Donkere wolken trekken zich samen boven Wijk bij Duurstede.

Het onderzoek naar de juiste ligging van het vermaarde Dorestate is een kwestie van een lange adem.

Nieuwe aanwijzingen of bewijzen duiken niet vaak op, maar nu hebben we toch weer een heel concrete aanwijzing dat Wijk bij Duurstede niet de plaats is waar het beroemde Dorestat gezocht moet worden.

Wordt vervolgd