Widukind

Voor het motorfietsmerk met de naam Wittekind, zie Wittekind (motorfiets). Voor de historicus Widukind zie Widukind van Corvey

Widukind
743-807
Standbeeld in Nienburg/Weser
Hertog der Saksen
Periode	circa 777 - 785
Voorganger	geen
Opvolger	de eerst bekende opvolger is Liudolf in 850

Widukind of Wittekind (743-807) was de leider van het Saksische volk ten tijde van de Saksenoorlogen. Hij is de eerste bij naam bekende hertog van het hertogdom Saksen.

Opkomst, hertogschap en macht

Over de afkomst en de jeugd van Widukind (wiens naam "kind van het woud" betekende en welke waarschijnlijk een gekozen naam was om zijn rol als leider van het verzet tegen de Franken te onderstrepen) is niets bekend. Hij was getrouwd met Geva van Vestfold, zuster van de Deense koningen Ragnar en Siegfried.

Voor de tijd van Widukind was het bij de Saksen gebruikelijk dat zij hun hertogen alleen in tijden van oorlog als legeraanvoerder kozen (dat is dan ook de letterlijke betekenis van het woord hertog), en dat dezen in vredestijd weer terug traden. Onder het hertogschap van Widukind echter was gedurende tientallen jaren sprake van een permanente opstand waardoor het mogelijk werd dat hij zeer lang in functie bleef en de Saksen eraan gewend raakten onder een centraal regime te staan. Hiermee vergrootte Widukind zijn invloed op het volk en dat van zijn familie, waaruit later verschillende Saksische dynastieën voortkwamen zoals de Ottonen, Welfen, Ascaniërs en Billungen. Ook na zijn overgave aan Karel de Grote kon hij zijn positie van hertog van de Saksen behouden.

Verzet en kerstening

Widukind was de leidende kracht in de Saksenoorlogen voor onafhankelijkheid ten opzichte van de Franken en behoud van de eigen religie. Nadat Karel de Grote in 777 de Saksen had verslagen, moesten alle Saksische edelen op de rijksdag in Paderborn verschijnen maar Widukind weigert en gaat naar zijn zwager Siegfried bij de Denen. Op de rijksdag wordt de aanwezige Saksische adel bevestigd in hun positie in Saksen en daarmee worden ze deel van het Frankische bestel.

In 778 trok Karel naar Spanje om tegen de Saracenen te strijden en al snel hervatten de Westfaalse Saksen hun verzet. Het verzet bestaat niet alleen uit plundertochten in het Rijnland maar richt zich ook tegen de eigen adel. In 782 keerde Widukind terug als leider van een nieuwe opstand en plunderde verschillende Frankische gebieden. Hij weet een Frankisch leger te verslaan bij de Süntel. Deze opstand, waarbij ook Friezen en Wenden betrokken waren, eindigde met de deportatie (ofwel onthoofding tijdens het Bloedbad van Verden, daar is onduidelijkheid over) van 4.500 Saksen door Karel de Grote.

In 783 hervat Widukind de oorlog en weet de Franken te verslaan bij de Grotenburg maar de Franken verslaan de Saksen daarna bij de Hase. Met steun van de Friezen kan Widukind zijn verzet ook in de winter voortzetten. In 785 geeft Widukind zich over en laat zich met kerst dopen te Attigny, waarbij Karel als peetoom optreedt. De paus organiseert ter gelegenheid van deze doop een groot feestmaal. Widukind hield een positie als hertog van de Saksen. Daarnaast zou hij graaf van Hamaland zijn geworden.

Familie

Van Widukind en Geva is een kind bekend: Wigbert Hertog van Saksen (799-827). Via Mathilde van Ringelheim zouden de Europese vorsten van Widukind afstammen maar daarover bestaat geen volledige zekerheid.

Graf

Widukind stierf vermoedelijk in 807 bij een slag tegen de Zwaben. Hij zou zijn begraven te Enger in Herford (in het huidige Noordrijn-Westfalen) en modern onderzoek heeft daar in de kerk inderdaad skeletresten uit zijn tijd gevonden, maar geen directe aanwijzingen voor een graf van Widukind. In Enger wordt op zijn feestdag 6 januari nog ieder jaar brood uitgedeeld (de Wittekindspende), een traditie die tot ver in de middeleeuwen teruggaat en ter nagedachtenis van Widukind zou zijn.

Widukind-Monument in Herford

Legende en symboliek

Widukind verscheen later in legenden als een heilige en bouwer van vele kerken. Vóór zijn doop zou hij op een zwart paard hebben gereden en daarna op een wit. Het zwarte paard (Saksenros) is afgebeeld op het wapen van Herford en het witte paard op de vlaggen van Noordrijn-Westfalen, Nedersaksen en Twente.

Bronnen, noten en/of referenties

• Voor de bewerking van het artikel in augustus 2009 is gebruikgemaakt van de Engels-, Frans- en Duitstalige versies van dit artikel in Wikipedia.
• Widukind in Genealogie der Mittelalter
• Widukind in Foundation for Medieval Genealogy